Chinezen gebaren vaak verticaal als ze tijd uitdrukken, Nederlanders horizontaal
PERSBERICHT - Mensen stellen begrippen van tijd vaak ruimtelijk voor. Nederlanders ervaren de toekomst typisch als iets waar ze naartoe lopen, terwijl het verleden achter hun rug ligt, en spreken er ook op die manier over als ze naar die tijdsmomenten refereren. Promovendus Gu Yan uit China en zijn begeleiders verbonden aan het Tilburg Centre for Cognition and Communication (TiCC), laten nu in een pas verschenen publicatie zien dat Chinezen tijd soms verticaal uitdrukken, waarbij het verleden typisch bovenaan gesitueerd wordt, en de toekomst onderaan.
De wijze waarop mensen plaats gebruiken als metafoor voor tijd kan echter verschillen tussen culturen. Van de Aymara, een volk uit Zuid-Amerika, wordt bijvoorbeeld beweerd dat ze de toekomst juist achter zich plaatsen, en het verleden voor zich.
Oorsprong verschillen mogelijk in schriftsysteem
In zijn onderzoek keek hij specifiek naar de gebaren die Chinese proefpersonen spontaan produceerden wanneer hen gevraagd werd om verschillende tijdsmomenten, zoals ochtend, middag en avond, in woorden uit te leggen. De verticale as werd met name gebruikt voor de expressie van tijd als ze de taak in hun moedertaal, het Mandarijn, moesten uitvoeren, en dan vooral als de woorden typische plaatsaanduidingen bevatten, zoals bij een verwijzing naar volgende week wat Chinezen letterlijk vertalen als onder week. Wanneer diezelfde proefpersonen de opdracht kregen om tijdsmomenten in het Engels, hun tweede taal, uit te leggen, waren ze naar verhouding veel minder geneigd om tijd verticaal voor te stellen. Dan gebruikten ze eerder de horizontale as met het verleden links en de toekomst rechts.
Uit een vervolgexperiment waarin filmpjes van sprekers werden voorgelegd aan Chinese beoordelaars kwam daarnaast naar voren dat Chinezen een voorkeur hebben voor sprekers die verticaal eerder dan horizontaal gebaren als die het over tijd hebben, met name als ze woorden met expliciete plaatsaanduidingen op de verticale as gebruikten. Die verticale representatie van tijd in China vindt misschien zijn oorsprong in het vroegere schriftsysteem (van boven naar beneden). In het algemeen geldt dat veel culturen plaats gebruiken als middel om het over tijd te hebben, maar dat ze plaats op verschillende manieren kunnen interpreteren. Dit onderzoek leert ons iets over de wijze waarop taal en denken een invloed kunnen hebben op de gebaren die mensen maken.
Noot voor de pers
Over dit onderzoek is zojuist een artikel verschenen in Language, Cognition and Neuroscience. Meer informatie over dit onderzoek kan worden ingewonnen bij Gu Yan (Yan.Gu@uvt.nl) of Marc Swerts (m.g.j.swerts@uvt.nl)