Geen crisis, wel hardnekkige problemen in Nederlandse democratie
PERSBERICHT 4 febr. 2016 - De Nederlandse democratie beleeft geen legitimiteitscrisis, zoals regelmatig wordt beweerd, maar kent wel hardnekkige legitimiteitsproblemen. Dat blijkt uit de nieuwste Legitimiteitsmonitor Democratisch Bestuur; hierin wordt om de paar jaar gerapporteerd hoe Nederlanders aankijken tegen het democratisch systeem (systeemlegitimiteit), centrale actoren daarbinnen (actorlegitimiteit) en beleid dat hieruit volgt (beleidslegitimiteit).
De hardnekkigste legitimiteitsproblemen liggen meer op het vlak van de actorlegitimiteit dan op het vlak van de systeem- en beleidslegitimiteit; en bij de actorlegitimiteit wringt de schoen het meest bij de politieke partijen. Terwijl de politieke partijen nog steeds hofleverancier zijn van het democratisch bestuur, is de gezagsbasis waarop zij staan steeds verder verzwakt.
Nederlanders willen vaker kunnen meesturen, maar laten het basisidee van taakverdeling in de democratie niet los. Ze willen niet zozeer minder politiek als wel andere politiek: anders aangestuurd en aangevuurd; meer via aanwijsbaar leiderschap en rechtstreekse stemmingen; minder exclusief via de geijkte partijlijnen.
Belangrijke cijfers
- Een ruime meerderheid van zo’n 70% voelt zich ‘geen aanhanger’ van een bepaalde politieke partij. Rond de 50% van de Nederlanders meent dat politici niet erg geïnteresseerd zijn in wat zij denken, en dat zij daar ook niet veel voor doen. Ongeveer 30% heeft vertrouwen in politieke partijen.
- Ruim 80% van de Nederlanders is voor meer referenda; meer dan 70% voor gekozen burgemeesters; bijna 90% vindt het belangrijk dat er iets te kiezen is in de democratie.
- Qua vertrouwen in regering en parlement is de internationale toppositie van de jaren ’90 (vertrouwenscijfers rond de 70%) vervangen door een meer bescheiden klassering in de Europese subtop (cijfers rond de 50%).
- Ondanks specifieke pijnpunten is de tevredenheid met de bestaande democratie sinds de jaren ’70 trendmatig gegroeid, van ca. 50% tevredenen in 1973 tot ca. 77% in 2014. Een kleine meerderheid van 53% vindt het nog steeds een goede zaak dat in de politiek compromissen worden gesloten.
- Het gevoel met belastingen bij te dragen ligt sinds 2009 structureel zo’n 15 procentpunten lager (rond de 40%) dan in de jaren ervoor (tussen de 50 à 60%).
- Tussen de 20 en 25% van de Nederlanders zegt de afgelopen twee jaar actief te hebben geparticipeerd in de aanpak van lokale kwesties. Bij andere vormen van politieke participatie komen deelnamepercentages vaak niet boven de 10% uit.
Zie ook bijgaande tijdreeksen: Vertrouwen politieke instituties; Tevredenheid met werking democratie internationaal vergeleken; en Hang naar democratische vernieuwing:
Noot voor de pers
De Legitimiteitsmonitor Democratisch Bestuur is een uitgave van de Rijksoverheid, verkrijgbaar via www.rijksoverheid.nl en www.kennisopenbaarbestuur.nl. Voor de snelle lezer bevat de LDB een goede samenvatting: ‘Legitimiteitsmonitor in vogelvlucht’.
Voor meer informatie: Frank Hendriks, Tilburgse School voor Politiek en Bestuur, f.hendriks@tilburguniversity.edu of een van de andere auteurs (via tel. 013-4662128).