woman with camera

‘Post-truth’ samenleving dwingt weer tot nadenken over relatie waarheid en democratie

Published: 18 april 2017 Laatst bijgewerkt: 23 april 2019

PERSBERICHT 18 april 2017 - De huidige staat van de democratie, als 'post-truth' samenleving, dwingt iedereen, wetenschappers, filosofen en de universiteit voorop, om opnieuw na te denken over de relatie tussen waarheid en democratie en de aard, grenzen en voorwaarden voor vrij spreken. Dat stelt hoogleraar filosofie Martine Prange die op 21 april haar oratie houdt.

De populistische politiek betreft in de ‘post-truth’ samenleving niet zozeer de verdraaiing van feiten of het idee dat de waarheid weleens een leugen zou kunnen zijn. Zij draait om het idee dat er meerdere waarheden zijn en dat iedereen zijn eigen waarheid kan fabriceren. Er zijn geen feiten of ‘alternatieve feiten’, er zijn alleen nog maar ‘alternatieve feiten’.

Populisme

Onze democratie is hiermee in een 'waarheidscrisis' beland die ook onze vrijheid en menselijkheid beperkt. Pranges kritische beschouwing van Michel Foucaults analyse van het Griekse begrip van parrèsia (het vrijmoedig spreken van de waarheid), toont dat de democratie naar haar aard tragisch en afgrondelijk is, omdat ze zich niet in één waarheid kan verankeren, maar de kern en grens van de vrijheid van meningsuiting juist ook het spreken is van de waarheid, als vorm van kritiek en verzet.

De democratie bevindt zich tevens in 'een parresiastische paradox', waarbij haar kracht bestaat bij de gratie van haar vermogen haar eigen mogelijke ondermijning te kunnen toestaan. In haar oratie stelt Prange verder dat de populist zich moeilijk laat herkennen omdat hij in de gedaante van de ‘parrèsiastès’ komt, de kritische waarheidsspreker. Ze geeft aan wat de verschillen zijn tussen de parrèsiastès, die vanuit harmonie en met het oog op het algemeen belang spreekt, en de populist, die geen waarheid spreekt om de waarheid recht te doen, maar om een bepaald effect te bereiken en om verdeeldheid te zaaien.

Martine Prange (Amsterdam 1969) is gespecialiseerd in de wijsbegeerte van de 19e en 20e eeuw, in het bijzonder het denken van Friedrich Nietzsche. Zij publiceert tevens over sociale en politieke filosofie en de filosofie van sport. Prange leidt ook een groot onderzoeksproject over de maatschappelijke impact van meiden- en vrouwenvoetbal in Nederland en voetbalde zelf professioneel in België en Turkije en kwam uit voor het Nederlands Elftal.

Noot voor de pers

Prof. Martine Prange houdt haar oratie op 21 april om 16.15 uur in de aula van de universiteit, Warandelaan 2. Titel:‘ In het theater van de waarheid: ‘Parrèsia’, vrijheid en verzet’. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met woordvoerder Tineke Bennema, tel. 06 19678521.