woman with camera

Inzichten uit economische wetenschap helpen bij milieutransities

Published: 25 september 2018 Laatst bijgewerkt: 23 april 2019

Prof. dr. Herman Vollebergh legt in zijn oratie ‘Haasje over? Instrumentering van transities: van uitdaging naar uitvoering’ uit dat er veel te leren valt van economen bij grote uitdagingen zoals de energietransitie.

De zorg om het milieu is groter dan ooit. Er ligt een ambitieuze uitdaging – het Akkoord van Parijs– maar de politiek vindt het moeilijk om door te pakken. In hoeverre het klimaatakkoord in Nederland de grote sprong voorwaarts wordt, valt nog maar te bezien. Tegelijk zwelt de kritiek op de economische wetenschap aan, aangewakkerd door Kate Raworth en haar ‘donut economics’. Over de noodzakelijk geachte structurele veranderingen in de samenleving, ‘transities’ genaamd,  zouden economen niets te vertellen hebben vanwege hun preoccupatie met niet bestaande rationele mensen in een te beperkte lineaire wereld. Volgens prof. dr. Herman Vollebergh  valt er echter veel te leren van economen bij zulke grote uitdagingen.

Haasje over

Bij transities gaat het om maatschappijbrede veranderingen waarbij fundamentele en samenhangende veranderingen in technologie, organisaties, instituties en cultuur plaatsvinden. In het geval van de klimaat- en milieuproblematiek in meer brede zin draait het dan om veranderingen die uiteindelijk leiden tot veel schonere consumptie en productieprocessen. Centrale vraag in Volleberghs oratie is: Hoe krijgen we de samenleving zo ver om consequent de mogelijkheden te benutten minder broeikasgassen uit te stoten en aanzienlijk zuiniger om te gaan met natuurlijke hulpbronnen en daarbij radicale innovaties te benutten? Met andere woorden: Hoe krijgen we deze ‘schone haas’ zover om de sprong te wagen? Hij past deze uitdaging toe op de mogelijke instrumentering van het komende Klimaatakkoord in Nederland. Ook laat Vollebergh zien wat we hierover kunnen leren van de economische wetenschap.

Klimaatakkoord en economische wetenschap

De vraag hoe we de haas zover krijgen om de sprong te wagen, is in feite de vraag naar de instrumentering van transities oftewel transitiemanagement.  In zes stellingen zet Vollebergh uiteen wat er vanuit de economische wetenschap te leren valt over de instrumentering van transities. Zo stelt hij dat grote transities systeembrede milieubeprijzing vereisen om het huidige systeemfalen tegen te gaan. Bij vuile activiteiten dient de volledige prijs in rekening te worden gebracht, terwijl schone activiteiten juist extra moeten worden gesteund. Ook is hij van mening dat stevig ingrijpen van de overheid onvermijdelijk is om de transitie tot stand te brengen. Voor Nederland betekent dat een minimumprijs in het Europese verhandelbare rechtenstelsel en, nog belangrijker, een betere toepassing van het vervuiler betaalt beginsel bij de milieubelastingen. En passant wordt daarmee het verdelingsvraag opgelost, aangezien huishoudens nu meer dan evenredig bijdragen aan de energietransitie. 

Zo toont Vollebergh aan dat economische inzichten een rijke kennisbron vormen voor het begrijpen van onderliggende structuren in onze maatschappij. Hij laat zien hoe daarop met beleid het beste kan worden ingespeeld om het publieke milieubelang veilig te stellen.

Herman Vollebergh (1961) werkt sinds 2007 bij het PBL. Daarvoor was hij verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Van 1980-1986 studeerde hij Economie en Sociologie aan de Tilburgse universiteit. In 1999 promoveerde hij aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op een proefschrift over de grondslagen van de economische wetenschap en de relatie daarvan met milieuvraagstukken. Sinds 1 juni 2016 is hij bijzonder hoogleraar ‘Economie en Milieubeleid’ aan de Tilburg School of Economics and Management. De leerstoel is ingebed bij het Tilburg Sustainability Center (TSC).

Noot voor de pers

Herman Vollebergh houdt zijn oratie op 28 september om 16.15 uur in de aula van Tilburg University, Warandelaan 2. Titel: ‘Haasje over? Instrumentering van transities: van uitdaging naar uitvoering’. De rede is onder embargo op te vragen bij: persvoorlichters@tilburguniversity.edu, tel 013-466 4000. Nadere informatie kan worden verkregen bij persvoorlichter Annemeike Tan, tel. 013 466 2596, e-mail a.m.tan@tilburguniversity.edu, of bij Herman Vollebergh, tel. 06-55736920, e-mail H.R.J.Vollebergh@tilburguniversity.edu