Promotieonderzoek: Eigenbelang, sociale marginalisatie en zwakke plekken liberale instituties dragen bij aan steun populistische partijen

Marolla onderzocht onder meer een veelgehoord argument dat populistische partijen kiezers mobiliseren door crisissituaties op te voeren, ter versterking van het frame van 'het volk' tegen 'de elite'. “De economische crisis, zoals de crisis van 2008, biedt populistische partijen een argument om een beroep te doen op kiezers die teleurgesteld zijn in hun politieke establishment en zich zorgen maken over de verslechtering van de algemene economie,” zo stelt Marolla. Resultaten tonen aan dat percepties van een economische crisis de steun voor een populistische ideologie niet aanwakkeren. Factoren die te maken hebben met eigenbelang blijken wel van invloed: “Individuen worden aangetrokken door populistische partijen uit overwegingen van eigenbelang over hun kwetsbare sociaaleconomische positie en de persoonlijke financiële situatie,” aldus Marolla.

Zwakke plekke liberale instituties versterken anti-institutionele impuls

Ook tonen de bevindingen van het promotieonderzoek aan dat politieke systemen met veel liberale institutionele regelingen de anti-institutionele aantrekkingskracht van populistische partijen vergroten en de kans dat politiek gewantrouwde burgers populistische partijen steunen. “Liberale democratieën zijn nogal complexe systemen, die niet altijd begrijpelijk zijn voor alle groepen in de samenleving. Coalitieregeringen zorgen voor een bredere vertegenwoordiging van de bevolking, maar besluiten komen soms traag tot stand en burgers kunnen de indruk krijgen dat hun stem niet wordt gehoord. Populistische partijen kunnen profiteren van dit onbegrip, door protestkiezers aan te trekken.” Beleidsmakers zouden meer moeite moeten doen om burgers te informeren over waarom liberale instellingen belangrijk zijn, en tegelijkertijd zouden ze kritisch moeten zijn over de zwakheden van dergelijke instellingen, zo pleit de onderzoeker. 

Relevante inzichten voor Tweede Kamerverkiezing 2023

Het onderzoek biedt relevante inzichten in het licht van de uitslag van de landelijke Tweede Kamerverkiezing: “De opkomst van partijen als BBB en PVV, duidt op een gevoel van malaise bij veel Nederlanders die vinden dat hun samenleving op een dwaalspoor is beland en die deze terug willen brengen naar de oude situatie. Een dergelijk sentiment kenmerkt waarschijnlijk niet alleen de meer economisch kwetsbare groepen, maar strekt zich ook uit tot de meer welgestelden. Hoe de nieuwe Nederlandse regering er ook uit komt te zien, ze zal te maken krijgen met deze groeiende gevoelens binnen de Nederlandse samenleving en waarschijnlijk ook met dringende verzoeken om institutionele hervormingen”, aldus Marolla.