Juristen dragen bij aan natuurbehoud
Tilburg University is een universiteit van mens en maatschappijwetenschappen maar ook vanuit die expertise kan een bijdrage worden geleverd aan ‘Sustainable Development Goal 15’: ‘Leven op het land’. Juristen van de Tilburg Law School (TLS) publiceren met enige regelmaat over onderwerpen die aansluiten bij dit maatschappelijke thema. Of het nu gaat om de terugkomst van de wolf, herintroductie van de Europese steur als iconische vissoort in de Rijn, de bescherming van de Afrikaanse leeuw of het stoppen van het verlies van wilderniswaarden in Antarctica.
Wolf
“Gedegen wetenschappelijk onderzoek staat voorop”, benadrukken Kees Bastmeijer en Arie Trouwborst, werkzaam bij TLS. “Je bijdrage aan het maatschappelijk debat is juist gebaseerd op onafhankelijke en gedegen kennis van het recht. Geldende natuurbeschermingsverdragen, EU-richtlijnen en het nationale recht vormen immers het kader waarbinnen politieke keuzes gemaakt moeten worden,” zo stelt Kees Bastmeijer, hoogleraar natuurbeschermingsrecht. Dat klinkt logisch maar in het debat wordt dat juridisch kader nog wel eens over het hoofd gezien. “Toen wolven de Nederlandse grens voor het eerst weer naderden, werd er in de landelijke politiek direct om afschot geroepen. In een opiniestuk in Trouw hebben we daarom uitgelegd dat dit geen optie is vanwege de beschermde status van de wolf onder internationaal en Europees recht”, aldus Arie Trouwborst, universitair hoofddocent Milieurecht. Vergelijkbare discussies doen zich nu voor ten aanzien van de goudjakhals die ook al in Nederland is waargenomen.
“De terugkomst van grote roofdieren (carnivoren) is een succes van het natuurbeschermingsrecht, vooral doordat het doden van deze dieren stevig is beperkt. Mensen moeten weer wennen aan de nabijheid van roofdieren en het recht geeft aan wat daarbij wel en niet mag.”
- Arie Trouwborst
Steur
Waar wolf en goudjakhals vanzelf ons land bereiken redden andere dieren het niet op eigen houtje. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Europese steur, een oervis die 3,5 meter lang kan worden en vroeger in alle grote Europese rivieren en delta’s voorkwam. Vandaag de dag komt de soort alleen nog voor in de Franse Gironde. Kees Bastmeijer: “De soort staat als ‘ernstig bedreigd’ op de Rode Lijst (lijst van bedreigde diersoorten) en diverse verdragen en het EU recht verplichten de Nederlandse overheid om te onderzoeken of herintroductie van de steur in de Rijn mogelijk is. De Nederlandse overheid is echter passief en laat het werk vooral aan maatschappelijke organisaties over. Een juridische analyse kan deze organisaties helpen om met die overheid eens goed om tafel te gaan zitten.”
Internationaal
Bovenstaande voorbeelden laten zien dat er mooie kansen zijn voor herstel van natuurwaarden in Nederland. Maar de juristen kijken verder. Zo zet Arie Trouwborst zijn kennis actief in om bij te dragen aan de bescherming van grote carnivoren en herbivoren (ook wel megafauna genoemd) in heel Europa én in Afrika, van bruine beer en lynx tot neushoorn en leeuw: “Als lid van het Large Carnivore Initiative for Europe, een internationale adviesgroep, krijg ik veel onderwerpen op mijn bord die van praktisch belang zijn en waarbij juridische vragen spelen. Zo was ik betrokken bij het ontwikkelen van een beheerplan voor beren in Bosnië, de ‘uplisting’ van de bedreigde Balkan-lynx naar een strikter beschermingsregime, en het opstellen van Europese richtlijnen over de aanpak van kruisingen tussen wolven en honden.”
“Een importverbod op jachttrofeeën kan misschien een goed idee lijken voor de toekomst van luipaarden, maar kan juist averechts werken.”
- Arie Trouwborst
Trouwborst’s meest recente Afrikaanse onderzoek betrof de internationale handel in luipaard-jachttrofeeën, een gevoelig maar ook complex thema. “Een importverbod kan misschien een goed idee lijken voor de toekomst van luipaarden, maar kan juist averechts werken. Als inkomsten uit de jacht wegvallen, kan dit ertoe leiden dat natuur verandert in landbouwgebied. In veel Afrikaanse landen geldt: ‘If it pays, it stays’.” Om ervoor te zorgen dat het juridische onderzoek goed is ingebed in de feitelijke en beleidsmatige context, werkt Arie Trouwborst nauw samen met biologen en andere deskundigen.
Antarctica
Dat geldt ook voor Kees Bastmeijer. Hij zoekt het echter juist in koudere streken en is sinds 1992 als adviseur van de Nederlandse regering nauw betrokken bij het internationale beheer van Antarctica: “De wilderniswaarden van dit gebied nemen snel af door een sterke groei van wetenschappelijke en toeristische activiteiten. Met internationale collega’s brengen we dit verlies van wildernis in kaart en proberen we duidelijkheid te geven over de rol van het recht bij het voorkomen van verdere aantasting van dit relatief nog zo ongerepte gebied.”
Gedegen internationaal onderzoek met maatschappelijke impact
Bastmeijer en Trouwborst benadrukken dat zij binnen de faculteit niet als enigen op deze onderwerpen actief zijn. Onderzoeksvragen die aandacht krijgen gaan over het ‘nu’ maar vooral ook over de toekomst. Wat gaat klimaatverandering voor ecosystemen betekenen en hoe moet het recht daarop inspelen? Zijn er wijzigingen in het recht nodig om natuur effectiever te beschermen? Moeten rivieren of oude bossen wellicht zelf rechtspersoonlijkheid en eigendomsrechten krijgen?
“We hebben een sterke onderzoeksgroep met gemeenschappelijke ‘drive’: gedegen internationaal onderzoek uitvoeren, de opgedane kennis delen met beleidsmakers en anderen, en uiteindelijk een bijdrage leveren aan SDG 15!”
Prof. dr. Kees Bastmeijer en mr. dr. Arie Trouwborst zijn verbonden aan het Departement Public Law and Governance van Tilburg Law School
Publicatiedatum: 7 april 2020