Campus tour

Ontdek onze campus

Maak kennis met onze compacte en groene campus, waar alles op loopafstand is: state-of-the-art voorzieningen, verschillende restaurants, en een uitstekend sportcentrum.

Maak een virtuele 360º Campus Tour

Wat betekent het voor iemand om 'stateloos' te zijn?

Dat er mensen bestaan die ‘illegaal’ in een land verblijven, wist je al wel. Maar had je al eens gehoord van het begrip ‘stateloos’? En wist je dat er over de hele wereld wel ruim 10 miljoen stateloos zijn?

Een stateloos persoon is iemand die door geen enkel land erkend is als staatsburger.  Statelozen hebben dus ook geen nationaliteit, omdat zij met geen enkel land een juridische verbintenis hebben. Nationaliteit is een soort lidmaatschap, dat je kunt vergelijken met lidmaatschap van bijvoorbeeld een sportvereniging of gameclub: heb je aan de voorwaarden voldaan om lid te worden, dan geniet je daarna ook de rechten en plichten die met lidmaatschap gepaard gaan. Dat statelozen geen juridische band hebben met een land – nergens lid zijn - betekent dat zij ook geen beroep kunnen doen op de de rechten die aan nationaliteit verbonden zijn. Dat maakt hen heel kwetsbaar.

Er zijn verschillende manieren waardoor iemand stateloos is of kan worden. Enkele hoofdoorzaken zijn:

  1. Als kind van stateloze ouders ter wereld komen: je erft normaal gesproken de nationaliteit van (een van) de ouders.
  2. Het verdwijnen van een staat (bijvoorbeeld doordat deze uiteenvalt in allerlei nieuwe staten) of het zelfstandig worden van een staat die eerder onderdeel was van een andere staat: iedereen die voorheen de nationaliteit van de ‘oude’ staat had moet zorgen dat hij of zij deze nationaliteit kan behouden of – vooral als de staat en daarmee de nationaliteit ophouden te bestaan – een nieuwe nationaliteit verwerft. Soms worden bepaalde etnische groepen gediscrimineerd en uitgesloten. Zij worden zowel in de oude staat als in de nieuwe staat niet erkend. Ook kan het zijn dat iemand die op dat moment elders verblijft voor bijvoorbeeld studie of werk, de deadline om zich te registreren voor de nieuwe nationaliteit mist.
  3. Discriminatie: sommige landen staan het niet toe dat de moeder haar nationaliteit overdraagt aan haar kind. Is de vader stateloos (of niet, maar erkent hij het kind niet), dan komt het kind dus stateloos ter wereld. Verder zijn er groepen die een nationaliteit ontzegd wordt op basis van ras of godsdienst.
  4. Verlies van nationaliteit: soms heffen staten iemands nationaliteit op (bijvoorbeeld omdat de persoon al een tijd niet meer in het land woonachtig is of omdat hij zich heeft misdragen) zonder eerst na te gaan of de persoon in kwestie wel een andere nationaliteit heeft aangenomen. Heeft de persoon dat niet, dan raakt hij dus stateloos.
  5. Gebrekkige geboorte- en huwelijksregistratie: in sommige landen is het niet vanzelfsprekend dat iedereen een geboorteakte heeft en vele kinderen worden niet geregistreerd. Is dit het geval, dan is het soms een onmogelijk om aan te tonen waar en wanneer je geboren bent, of wie je ouders zijn, wat problemen kan opleveren voor de erkenning van je nationaliteit.
  6. Migranten en vluchtelingen: deze groep personen verliezen soms hun nationaliteit als zij lang buiten hun land van herkomst verblijven. Het probleem is vervolgens dat het verkrijgen van een nieuwe nationaliteit (naturalisatie) vereist dat zij op wettige gronden in het land verblijven waar zij een nieuwe nationaliteit aanvragen. Of dat zo is, wordt onder andere bepaald op basis van hun oorspronkelijke nationaliteit (bijvoorbeeld om te beoordelen op terugkeer naar het land van herkomst mogelijk is).  Zijn zij die verloren,  dan kan dat naturalisatie onmogelijk maken.
  7. Massale denationalisering: soms beslist een overheid dat een bepaalde bevolkingsgroep niet (meer) welkom is in het land en worden mensen massaal gedenationaliseerd. Stel je voor dat in Nederland wordt besloten dat mensen die geboren zijn in Drenthe niet meer Nederlands mogen zijn of dat mensen die niet accentloos de taal spreken hun nationaliteit moeten inleveren. Door de geschiedenis heen (bijv. in Nazi Duitsland) en zelfs vandaag de dag  (bijv. recentelijk in het Dominicaans Republiek) worden grote groepen stateloos doordat ze omwille van hun ras, godsdienst of politieke opinie afgezonderd en uitgesloten worden van nationaliteit.

Suggesties voor onderzoek

  • Ga na waar in de wereld grote groepen statelozen leven. Hoe zijn zij stateloos geworden?
  • Veel mensen hechten bewust of onbewust een identiteit aan het hebben van een nationaliteit. Voor hen is hun nationaliteit onderdeel van hun identiteit. Wat voor gevolgen kan het hebben voor iemands zelfbeeld als hij of zij geen nationaliteit heeft?
  • Statelozen hebben met geen enkel land een juridische verbintenis. Ook hebben zij geen paspoort of ID-kaart. Stel je voor dat jij stateloos zou raken. Welke rechten die je nu hebt, gelden dan niet meer voor jou? En welke dingen die je nu vanzelfsprekend vindt, zijn dan ineens onmogelijk geworden? Wat zou de impact hiervan zijn op jouw leven?
  • Hoeveel statelozen leven er in Nederland? Hoe leven deze mensen? En hoe gaan de Nederlandse autoriteiten om met statelozen?
  • Kijk de film "The Terminal" met Tom Hanks. Is hij stateloos? Hoe is dit gebeurd, en is hiervan sprake in het dagelijkse leven? Tegen welke problemen loopt hij aan? Hoe wordt alles opgelost?

Bruikbare bronnen

Handige websites

Gastles aanvragen

Over dit onderwerp kan ook een gastles worden aangevraagd. Interesse? Mail dan naar statelessness.programme@tilburguniversity.edu

Filmpje over Railya Abulkhanova die na het uiteenvallen van de Sovjet Unie stateloos werd

Klik op onderstaande link om een ander filmpje te bekijken, over kinderen die niet de nationaliteit van hun moeder kunnen erven en daardoor stateloos zijn

Naar het filmpje