25 jaar Centerdata: gesprek met Arie Kapteyn en Marcel Das

Wat was de reden dat je 25 jaar geleden Centerdata hebt opgericht?

Arie: “Een beetje van de nood een deugd gemaakt. Ik had in 1988 CentER opgericht en enige tijd daarna kregen we van de Stichting VSB fonds een grote subsidie om een langlopend spaaronderzoek uit te voeren. De gegevens daarvoor lieten we verzamelen door Stichting Telepanel, een aan de UvA verbonden onderzoeksinstituut dat een voor die tijd revolutionaire manier van data verzamelen had ontwikkeld, nl. door modems bij mensen thuis te plaatsen en ze dan elke week een vragenlijst toe te sturen die ze dan via geleende apparatuur moesten invullen en retourneren. Financieel ging het niet goed met het Telepanel. Op een gegeven moment kregen we te horen dat ze ermee zouden ophouden, waardoor onze dataverzameling ook ten einde zou komen. Ik heb de UvA toen voorgesteld dat we het Telepanel zouden overnemen.  Samen met Marie-Louise Kemperman, de managing director van CentER, heb ik toen onderhandeld met de UvA over een overnameprijs. Roel in ’t Veld fungeerde als intermediair. Uiteindelijk zijn we het eens geworden over een overname voor de som van 350.000 gulden als ik me goed herinner.  Achteraf heb ik gehoord dat de UvA het Telepanel ook wel voor niks had willen overdoen om er vanaf te zijn. Maar ik heb er nooit spijt van gehad.”

Hoe kijk je terug op die beginperiode?

Arie: “In goed Engels: challenging. De technische infrastructuur was moeilijk te onderhouden; niet al het personeel was daar even goed in onderlegd en we hadden geen opdrachtgevers. Bas Weerman (die nu voor mij werkt in Los Angeles) heeft de technische infrastructuur radicaal verbeterd. De technische infrastructuur was in die tijd nog niet zo stabiel als nu, dus de servers  wilden nog wel eens uitvallen. Bas reed dan om twee uur ’s nachts nog even vanuit Baarle-Nassau heen en weer om de zaak weer op te starten. Dat heeft hij al snel veranderd zodat hij dat van huis uit kon doen.

Allengs hebben we meer expertise kunnen aantrekken en hebben we door goed werk te leveren een nieuwe klantenkring kunnen opbouwen. Ik ben eind 2000 naar de Verenigde Staten vertrokken. Marcel Das heeft het roer overgenomen, en met groot succes.”

Kun je aangeven wat het verschil is tussen Centerdata toen en Centerdata nu?

Arie: “Een amateuristische start-up toen; een professionele organisatie nu.”

Marcel: “Centerdata was in de beginperiode een klein en relatief onbekend instituut met ongeveer tien medewerkers. Nu werken we met een team van vijftig collega’s aan een groot aantal projecten, zowel nationaal als internationaal. En we genieten een goede naamsbekendheid. Daarnaast is de samenwerking met Tilburg University veel breder geworden. We zijn geboren uit de schoot van TiSEM, en daar werken we nog steeds volop mee samen. Maar nu ook met TSHD, TSB en TLS. Tot slot, Centerdata is nu veel meer dan alleen maar een instituut voor dataverzameling. We ontwikkelen onder andere software, voeren gedragsexperimenten uit en analyseren data met geavanceerde (data science) technieken.”

Is er veel veranderd wat betreft gehanteerde methoden en technieken?

Marcel: “Bij mijn komst in september 2000 was Centerdata net overgestapt op dataverzameling via het internet. Op zich is daar niets aan veranderd, maar de mogelijkheden van het internet zijn enorm uitgebreid. Daarnaast hebben we volop geëxperimenteerd met nieuwe methoden van dataverzameling door bijvoorbeeld GPS data te verzamelen via smartphones, tijdsbesteding te monitoren via apps, en gezondheidsdata te verzamelen via geavanceerde (draagbare) apparatuur. Dit werk zetten we graag voort.”

Kun je een paar onderzoeken noemen die jou echt zijn bijgebleven?

Marcel: “Een onderzoek dat mij altijd zal bijblijven is het spaaronderzoek van CentER dat tegenwoordig de DNB Household Survey heet. Zoals Arie al aangaf, is dit onderzoek feitelijk dé reden waarom Centerdata bestaat. De dataverzameling naar het spaargedrag van Nederlandse huishoudens loopt nog steeds. In 2021 was de 29e meting. Hiermee is de DNB Household Survey een van de langstlopende datareeksen in Nederland. Op basis van de data zijn een groot aantal wetenschappelijke publicaties verschenen.

Verder moet ik hier natuurlijk het LISS panel noemen. Dit panel is in 2007 door Centerdata opgericht als een open data-infrastructuur. Data over zeer uiteenlopende onderwerpen zijn gratis beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek. Onder de geregistreerde gebruikers zijn alle Nederlandse universiteiten vertegenwoordigd; meer dan honderd instituten wereldwijd maken gebruik van de verzamelde data. En niet alleen voor wetenschappelijk onderzoek. Ook voor beleidsonderzoek zijn de data beschikbaar. Zo zijn de data bijvoorbeeld gebruikt om de toekomst van het Nederlandse pensioensysteem vorm te geven, en de effecten van arbeidsmarktveranderingen op de taakverdeling op de Nederlandse arbeidsmarkt te onderzoeken.”

Hoe zie je de toekomst voor Centerdata?

Arie: “Er zijn in de wereld nog steeds niet veel instituten zoals Centerdata. Het CentERpanel is het oudste zogeheten “probability-based Internet panel” ter wereld. In de VS zijn er nu vijf met dezelfde opzet, waarvan ik er twee heb opgericht. Nog steeds is Centerdata aan de grens van de wetenschappelijke vernieuwing. Voor de wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van de empirische sociale wetenschap zijn instrumenten zoals die door Centerdata zijn en worden ontwikkeld van essentieel belang en dat zal nog lang zo blijven.”

Marcel: “Rooskleurig! Er is nog zo veel te ontdekken. En er dienen zich nog zo veel nieuwe mogelijkheden aan om met nieuwe geavanceerde manieren data te verzamelen en te analyseren. Daarbij is een structurele en brede samenwerking met alle Schools van Tilburg University een groot pluspunt, zowel voor Centerdata als voor de universiteit. En daar gaan we mee aan de slag! “

Ga naar de website van Centerdata