Digitalisering van sociale verhoudingen betekent vaak achterwaartse vooruitgang
Aan de hand van de woorden ‘dit’ en ‘dat’ laat hoogleraar Fons Maes in zijn afscheidsrede zien hoe de basismechanismen van ons communicatiegedrag werken. En hij betoogt dat digitalisering die mechanismen flink onder druk zetten. Maes neemt afscheid op 18 maart in de aula met livestream.
Aanwijzende woorden, zoals ‘dit’ en ‘dat’ in het Nederlands, komen in alle talen voor, we gebruiken ze vaak, kinderen leren ze heel vroeg. Dat komt, zo betoogt Maes omdat ze zo belangrijk zijn in communicatie: met wijswoorden combineren we verschillende betekenissystemen, delen we de aandacht, bouwen we kennis op en orchestreren we sociale relaties.
Op al die punten heeft digitalisering de afgelopen decennia ons communicatiegedrag drastisch veranderd, maar niet alleen ten goede. Hoe verfijnder de visuele technologie wordt, hoe meer onze visie vertroebeld raakt door deep-fakevideo’s, memes en gemanipuleerde beelden.
Sociale media zijn te vaak een arena voor aandachtszoekers; de overdaad aan digitale informatie maakt het moeilijk om betrouwbare kennis op te bouwen. En de sociale dwang van digitale media zit vaak een objectieve en nuchtere kijk op de wereld in de weg. Nieuwsgierig blijven naar wetenschap helpt om die dwang tegen te gaan.
Fons Maes is emeritus hoogleraar in het Departement Communicatie en Cognitie van de Tilburg School of Humanities and Digital Sciences, Tilburg University. Hij studeerde Germaanse Filologie aan KU Leuven (1972-76), werkte daar als monitor en docent taalvaardigheid, als docent Nederlands in Turnhout (1977-1982), en aan de vertaalopleiding in Gent (1984-2002). Sinds 1983 is hij aan de universiteit in Tilburg verbonden, waar hij in 1991 ook promoveerde. Van 1983 tot 1993 werkte hij in het Talencentrum, daarna bij het werkverband Tekstwetenschap (1993-2002). Tussen 2002 en 2019 was hij hoogleraar in en hoofd van achtereenvolgens de sectie, de capaciteitsgroep en het departement Communicatie en Cognitie. Sinds juni 2020 is hij met emeritaat. Hij bestudeert de interactie van visuele en verbale tekensystemen in menselijke communicatie. Onderwerpen zijn onder meer de productie van referentiële uitdrukkingen, verbale en visuele metaforen, navigatiecommunicatie, informatievisualisatie en het gebruik van beeld in verschillende toepassingsdomeinen.
Prof. Fons Maes neemt afscheid op 18 maart om 16.15 uur in de aula. De rede is getiteld: Taal is meer dan dat. De ceremonie is te volgen via livestream. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met wetenschapsredacteur Tineke Bennema, via persvoorlichters@tilburguniversity.edu of tel. 013-4668998.