De sprekers van TAISIG - prof. dr. Emile Aarts

Emile, we beginnen meteen. De wereld van AI staat immers ook niet stil. Dus: wie ben je en wat doe je op professioneel vlak?

Van origine ben ik wis- en natuurkundige. Ik ben van de eerste lichting wetenschappers in Nederland die met computers werkte, en heb met een aantal anderen mogen bijdragen aan het ontwikkelen van informatica als zelfstandig vakgebied in Nederlands. Lange tijd was ik werkzaam bij Philips Research. En momenteel ben ik als hoogleraar Computer Science aan Tilburg University verbonden. Daar buig ik mij dagelijks over de onderwerpen Data Science en Artificial Intelligence. En ik heb er vooral een coördinerende functie; ik onderzoek subsidiemogelijkheden en de kansen voor mooie samenwerkingen.

Data science en kunstmatige intelligentie zijn jouw expertisegebieden; niet de makkelijkste onderwerpen om je over te buigen, of wel?

De veronderstelling dat het moeilijk zou zijn, snap ik wel; dat vinden mensen buiten ons vakgebied wel vaker. Deze onderwerpen worden niet voor niets vaak met nerds in verband gebracht. Maar het hoeft helemaal niet het geval te zijn. Ik zie kinderen van 11 à 12 jaar soms al hele slimme dingen bouwen met Lego MindStorms… Het moet vooral je interesse hebben, denk ik en een beetje aanleg helpt ook wel!

Hoe vertel je leken over wat je precies doet? Familie en vrienden tijdens een borrel bijvoorbeeld?

Ik vertel ze dat er zoiets als kunstmatige intelligentie (KI) bestaat. En dat wij dat realiseren, via robots en computersystemen. Ik probeer het vervolgens uit te leggen aan de hand van voorbeelden in onze dagelijkse omgeving. Dat KI gebruikt wordt in smartphones, auto’s, achter de schermen als de pakketbezorger een pakje komt brengen, bij social media, noem maar op. Maar ik stip ook graag aan hoe het verder kan gaan. Aan de hand van films over toekomstscenario’s bijvoorbeeld. En als ze dan nog steeds interesse hebben en nóg een drankje willen, vertel ik dat wij een kopie maken van de menselijke hersenen. Van ogen en oren, en van hetgeen een mens denkt en voelt. Die kunstmatige hersenen verwerken informatie en trekken op basis daarvan conclusies. En dat deze intelligentie op termijn kan uitgroeien tot een soort van “superintelligentie” die de mens overstijgt.

Waar is jouw fascinatie voor dit onderwerp begonnen?

Oh, die is al héél oud. Die komt voort uit de ‘mathematische besliskunde’ waarmee ik vlak na mijn promoveren, in mijn tijd bij Philips Research, te maken kreeg. Die wiskundige modellen en technieken gebruik je onder meer bij het maken van planningen voor de inzet van mensen en middelen bij het uitvoeren van taken. Neem het onderwijs op een universiteit; de ene docent wil laat op de dag werken, de ander vroeg. En dan heb je nog te maken met zaken als zaalcapaciteit en -beschikbaarheid, en ook studenten hebben allemaal hun eigen wensen. Maar we hebben het hier ook over planningen in ziekenhuizen en in de transportlogistiek of het verdelen van berekeningen over verschillende computersystemen. Toen ik met deze tak van sport in aanraking kwam, voelde ik: dit is mij op het lijf geschreven. Mijn studie was erg theoretisch, maar in de omgeving bij Philips leerde ik dit soort praktische problemen kennen. Dat is het begin geweest van mijn interesse in dit vakgebied.

Op welke manier ben jij aan TAISIG verbonden?

Ik ben vanaf het begin bij dit initiatief betrokken als trekker van het wetenschappelijk kernteam. In beginsel kwamen we af en toe met een kleine groep in een ruimte bij elkaar om te praten, nu hebben we echte TAIGIS Talks en Events voor een breed publiek, compleet verzorgd met verschillende sprekers met allerlei achtergronden. Tijdens deze activiteiten ben ik vooral een soort gespreksleider en aangever. Ik vertel dan over waar ik nu in Nederland en Europa mee bezig ben bij de organisatie en ontwikkeling van programma’s op het gebied van Artificial Intelligence.

Ook als universiteit doen we het helemaal niet slecht; we hebben TAISIG, maar ook MindLabs en JADS bijvoorbeeld.

Wat hoop je met jouw inzet te bereiken?

Kunstmatige intelligentie is een ongelofelijk boeiend vakgebied en ik denk de belangrijkste wetenschappelijke ontwikkeling van deze tijd. Want dit soort toepassingen speelt óveral een rol en werkt óveral in door niet alleen binnen bedrijven maar ook bij overheden om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken. We spreken dan graag over Artificial Intelligence for the Social Good. Ik zie daarnaast iets heel bijzonders in de huidige generatie ‘Z’ van jonge mensen. Ik vind haar mooi en fascinerend vanwege hun grote maatschappelijke en sociale betrokkenheid. Maar ik had tegelijkertijd nu zelf niet jong willen zijn. De jongeren van tegenwoordig hebben veel verantwoordelijkheden, omdat de generaties ervoor het een beetje moeilijk hebben gemaakt; denk daarbij aan het klimaat en de vele conflicten wereldwijd. Ik zie ook velen zich zorgen maken, een stukje verantwoordelijkheid opeisen, zich kritisch opstellen en naar oplossingen zoeken. Innemend. Maar tegelijkertijd ook jammer dat die zorgen überhaupt nodig zijn. Als ik dus wat voor die generatie kan betekenen, dan graag!

Wat ook meespeelt: ik wil ervoor zorgen dat er begrip komt voor de KI-ontwikkelingen binnen Tilburg University, de stad Tilburg en de provincie Brabant, maar ook Nederland-breed. De universiteit heeft daarin een duale positie. Want er worden veel activiteiten op dit gebied georganiseerd, maar een echte strategie op dit gebied ontbreekt vooralsnog. Tilburgs University heeft zo’n 2.000 studenten in de KI-hoek, maar dit wordt te weinig gezien en uitgedragen. Dat geldt ook voor de vele KI projecten die TiU uitvoert. Ik hoop daar met TAISIG verandering in te brengen. Tijdens de TAISIG Talks kunnen we hierover in gesprek. En kunnen we activiteiten rondom het onderwerp op de kaart zetten. We moeten met z’n allen immers aangesloten raken en blijven.

Een haalbare kaart op korte termijn? Of vooral nog toekomstmuziek?

Als ik zie hoeveel middelen in Nederland beschikbaar worden gesteld voor innovatie op KI gebied, dan zijn we in ieder geval goed bezig. Alleen al via het Nationaal Groeifonds heeft het kabinet voor dit jaar ruim 204  miljoen euro aan onderzoekssubsidies voor het domein kunstmatige intelligentie toegewezen. En dat wordt uitgegeven terwijl wij spreken. Ook als universiteit doen we het helemaal niet slecht; we hebben TAISIG, maar ook MindLabs en JADS bijvoorbeeld. En zo zijn er nog heel veel andere partijen waarmee we de samenwerking hebben gezocht. Dat draagt allemaal bij.

Het is prachtig om te zien hoe mensen tijdens zo’n avond boven zichzelf uitstijgen.

Wat maakt zo’n TAISIG-avond voor jou de moeite waard?

We programmeren onze avonden heel zorgvuldig. Bij het selecteren van de onderwerpen en het benaderen van sprekers probeer je ze elkaar niet te laten overvleugelen. En we plannen heel strak. Als je optreedt merk je dat ook; je wordt optimaal voorbereid, tot een dry run aan toe. Het is in die zin bijna een theatervoorstelling. Die verregaande voorbereidingen maken dat het altijd gegarandeerd leuk en interessant is om te luisteren. En het idee van een live publiek geeft me heel veel energie. We verzorgen samen een programma over onderwerpen die zeer actueel en aansprekend zijn. Prachtig vind ik dat. Om nog maar niet te spreken over het luisteren naar degenen die zo’n sessie modereren. Alleen al de inleidingen van Mirjam Sieseling en Marie Postma aanhoren is gewoonweg een genot. Het is prachtig om te zien hoe mensen tijdens zo’n avond boven zichzelf uitstijgen.

Wat krijgt de komende tijd jouw onverdeelde aandacht?

Het uitbouwen van de TAISIG-community. Ik ben nu bijvoorbeeld met PhD’s binnen de universiteit in gesprek, want die hebben ook een soort van TAISIG Talks. Het zou mooi zijn als we die twee vormen samen kunnen voegen. En ik zou ook graag edities voor studenten maken. Of bijvoorbeeld een team van 30 bloggers aan het werk zetten en uitzendingen maken met de beste blogs van die maand. Ook vanwege de hele coronasituatie ben ik wat dat betreft een beetje op zoek. Want gaan we nu hybride werken? Of dumpen we het allemaal? Daarnaast probeer ik de activiteiten binnen de universiteit nog beter op elkaar af te stemmen. En blijf ik aan strategievorming doen.

Meer weten over het vakgebied van Emile Aarts? En zien hoe zo’n thema-avond van de Special Interest Group eruit kan zien? Je kijkt de TAISIG Talks hier terug.