Een jaar lang één vierkante meter tuin laten verwilderen. Wat levert het op?

Gedurende het jaar werden deelnemers aangespoord hun langzaam verwilderende stukje tuin goed te observeren. Verwondering over en verbinding met de natuur stonden centraal. Want wat gebeurt er als je een stukje van je tuin een jaar lang met rust laat? Wat groeit, bloeit en krioelt er dan in dat wilde stuk? Het observeren van plant en dier gebeurde onder andere met gebruik van een fotoherkenningsapp. Daarnaast gingen deelnemers aan de slag met de grondsoort, de waterdoorlatendheid van de bodem, het verteringsproces van bladeren en werden ze gevraagd om het gesprek aan te gaan over het wilde stukje met de buren.

Een viertal lessen uit het project

1. De belangstelling voor wilder tuinieren is overweldigend. Tot grote verrassing deden niet minder dan 8.500 huishoudens verspreid over het hele land mee. Het enthousiasme bleek ook uit de reacties van deelnemers aan het einde van een korte enquête bij aanmelding. Normaliter wordt in enquêtes de ruimte bij de vraag ‘Heeft u nog opmerkingen’ zelden gebruikt; nu bleef deze ruimte zelden ongebruikt.
    
2. Deelnemers verwachtten dat bijna alle buren wilder tuinieren zouden afkeuren en achten zichzelf een uitzondering. Deelnemers denken dat buren het laten liggen van blad en takken en het laten groeien van onkruid in de tuin afkeuren. Zelf denken ze daar heel anders over. Driekwart vindt dat gevallen blad en takken in de tuin kunnen blijven liggen; de helft heeft geen probleem met onkruid in de tuin. Ook gelooft twee derde niet dat een niet aangeharkte tuin ten koste gaat van het aanzien van de straat. Het zou kunnen dat deelnemers hun buren te streng inschatten, maar dat is binnen dit project niet onderzocht.
    
3. De kijk op en de wijze van tuinieren verandert door verwildering van dichtbij te beleven. Na een half jaar verwilderen zegt een op de drie deelnemers zich meer bewust te zijn geworden van het belang van natuurvriendelijk tuinieren. Bij de vraag of een tuin vooral netjes moet zijn, antwoordden diezelfde deelnemers vaker nee dan bij aanvang van het project. De veranderde houding heeft zich vertaald in een andere wijze van tuinieren in de rest van de tuin.
    
4. De stikstofproblematiek interfereert met verwilderen. Het project biedt een inkijkje in wat er op allerlei verschillende plekken in Nederland gebeurt als mensen een stukje grond een tijd met rust laten. Dat is uniek, omdat tuineigenaren normaliter de tuin bijhouden door onder meer het wieden van onkruid. Wat blijkt? Bij een op de vier wilde stukjes domineerden in de eerste maanden vooral stikstofminnende soorten: grassen, brandnetels en bramen. In landelijke gebieden ligt dit aandeel twee keer zo hoog als in de rest van het land.

Conclusie: praat met de buren!

Een jaar later weten we dat de grootste uitdaging zal zijn om de tuin echt met rust te laten. Een belangrijke reden waarom voor veel mensen aarzelen om wilder te tuinieren is de sociale norm van een nette tuin. Met een aangeharkte tuin geef je namelijk het signaal af: hier wonen fatsoenlijke mensen die bereid zijn zich aan te passen. Dat de inrichting en onderhoud van de tuin onder meer het resultaat van groepsgedrag is, maakt het veranderen hiervan uitdagend. Wie tegen de norm ingaat, plaatst zich immers buiten de groep.

Naast het duidelijk inkaderen van wilde stukken zodat duidelijk is dat de wildere stukken zo bedoeld zijn is een veelbelovende opening voor wilder tuinieren buren met elkaar in gesprek brengen over het onderwerp. Goede kans dat de afkeuring door de buren hoger wordt ingeschat dan die daadwerkelijk is. Misperceptie over hoe anderen denken komt vaak voor, omdat onderwerpen die enigszins moeilijk kunnen liggen vaak worden gemeden.

Wanneer de hobbel van de sociale norm van een nette tuin eenmaal genomen is en mensen laten delen van hun tuin verwilderen, dan kan dat aanleiding zijn voor anderen om dat ook te doen. Uiteindelijk kan zo de sociale norm veranderen.