Kun je conflict-gerelateerd seksueel geweld en mensenhandel voorkomen?
Als jonge juriste toog dr. Anne-Marie de Brouwer (research fellow aan Tilburg University) in 2003 naar Tanzania en Rwanda. Daar onderzocht ze de werking van het Internationale Tribunaal dat de verantwoordelijken van de genocide tegen de Tutsi’s ter verantwoording riep en keek ze naar de functie van de lokale Gacaca-tribunalen. “Ik was zowel geïnteresseerd in de werking van de juridische instituties als in de impact van conflicten. Je moet je voorstellen dat er vrouwen zijn die herhaaldelijk verkracht en mishandeld zijn, gezien hebben dat hun familie vermoord werd en ook hun sociale netwerk en bezittingen kwijt zijn. ”
Tekst: Sara Terburg
Met dit onderzoek en onderzoeken naar mensenhandel en seksueel geweld in andere conflictgebieden, draagt De Brouwer bij aan de UN Sustainable Development Goals en specifiek aan het doel Peace, Justice and Strong Institutions. Dit is gericht op het stimuleren van rechtvaardige, vreedzame, inclusieve samenlevingen. Ze is ervan overtuigd dat die drie condities een cruciale rol spelen in het voorkomen van conflicten. “Door de aanpak van armoede, genderongelijkheid, discriminatie, educatie en betere vervolging kunnen (seksueel) geweld en mensenhandel voorkomen worden.”
Genocide tegen Tutsi's in Rwanda
In het voorjaar van 1994 vermoordden Hutu-extremisten zo’n 1 miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s. De Brouwer verdiepte zich in de juridische aspecten van deze misdaden en de vervolging van seksueel geweld. “Ik heb onder andere overlevenden geïnterviewd om te horen wat rechtvaardigheid volgens hen is. Gerechtigheid, dus het straffen van de verantwoordelijken en de daders, is belangrijk, maar ik vroeg me af wat nog meer gedaan zou kunnen worden. Wat hebben overlevenden nog meer nodig om hun leven op te bouwen?”
Velen kampen dagelijks met de gevolgen
Samen met haar partner Freek Dekkers begon ze de stichting Mukomeze. “Wij richten ons op vrouwelijke en mannelijke slachtoffers van seksueel geweld in Zuid-Rwanda. We bieden werk, studiemogelijkheden en microkredieten zodat overlevenden een eigen bedrijf kunnen starten. Werk biedt afleiding en zorgt voor zelfvertrouwen en waardigheid. We doen dit als partner van Solace Ministries dat direct na de genocide begon met het bieden van counseling door slachtoffers ervaringen te laten delen.” Dit soort hulp blijft nodig. “Velen van hen kampen dagelijks met de psychologische en lichamelijke gevolgen van het seksuele geweld. Ze zijn HIV-positief en hebben een grotere kans op bijvoorbeeld kanker door een verzwakt immuunsysteem. Beide zijn rechtstreekse gevolgen van seksueel geweld.”
Daders bouwden huizen voor overlevenden
De Gacaca’s zijn opnieuw ingesteld na de genocide. Gesteund door nieuwe wetten spreken deze lokale tribunalen recht. “Ze dragen bij aan herstel. Zo kwam een groot aantal overlevenden erachter waar hun dierbaren begraven waren zodat ze eindelijk echt afscheid konden nemen. Daders die hun misdaden bekenden, mochten een kwart van hun straf omzetten in community service. Ze bouwden bijvoorbeeld huizen voor overlevenden. Inmiddels gaat het goed met het land; Hutu’s en Tutsi’s trouwen weer met elkaar net zoals voor de genocide.”
Hoe koffie empowers
De Brouwer zette eerder dit jaar, samen met Eefje de Volder en Luan Vercruysse, koffiebedrijf ‘Het Bèkske: Rwandan Empowerment Coffee’ op. Ze betrekken met regelmaat derdejaarsstudenten van Tilburg University ’s Outreaching Honours Program bij hun werk. “De lokale bevolking ontvangt drie tot vier keer zoveel als bij de meeste reguliere koffiemerken. Vijf studenten zijn mee geweest naar Rwanda, ze waren enorm enthousiast en onder de indruk van de sociale impact die het bedrijf heeft.”
Bèkske is van uitzonderlijk goede kwaliteit (specialty coffee) en is op diverse plekken in Tilburg verkrijgbaar. “We hopen de komende jaren flink te groeien zodat we de vrouwen die de koffie verbouwen kunnen empoweren.”
IMPACT ontwikkelt educatief platform
Binnen het expertisecentrum IMPACT werkt de juriste samen met Eefje de Volder aan het tegengaan van mensenhandel en seksueel geweld in conflict. Dit doen zij middels onderzoek, trainingen, onderwijs, en empowerment-projecten. Momenteel ontwikkelen ze onder andere een educatief platform. “Het zal studenten een beter begrip geven van wat seksueel geweld en mensenhandel is en hoe het aangepakt kan worden.”
Overlevenden aan het woord
De Brouwer schreef mee aan twee niet-wetenschappelijke boeken. In ‘The Men Who Killed Me’ uit 2009 vertellen zeventien Rwandese genocide-overlevenden van seksueel geweld over wat ze meegemaakt hebben. “Voor ‘And I Live On’ hebben we hen tien jaar later weer geïnterviewd. Dit boek toont de enorme veerkracht van deze mensen.”
-
Anne-Marie de Brouwer
projectleider en research fellowAnne-Marie de Brouwer (1975) promoveerde in 2005 aan Tilburg University met een onderzoek naar internationale strafrechtelijke vervolging van seksuele misdrijven in conflictsituaties. Ze is medeoprichter van IMPACT: Center against Human Trafficking and Sexual Violence in Conflict en Het Bèkske: Rwandan Empowerment Coffee.Ze is als research fellow verbonden aan het instituut INTERVICT van Tilburg University. Ze heeft meer dan 60 wetenschappelijke publicaties op het terrein van onder andere het internationale (straf)recht, slachtofferrechten, mensenhandel, seksueel geweld in conflict en terrorisme op haar naam staan. In 2013 werd ze benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau voor zowel haar academische als maatschappelijke werk.
