woman with camera

Prinsjesdag: stevige investeringen in universiteiten en zorgen over kostenstijgingen

Published: 21 september 2022 Laatst bijgewerkt: 21 september 2022

Komende jaren wordt er flink geïnvesteerd in universiteiten; in totaal meer dan €1 miljard per jaar in het hoger onderwijs en onderzoek. Voor de zomer sloten universiteiten een bestuursakkoord over de besteding van deze investeringen met minister Dijkgraaf. In de Rijksbegroting van 2023 is op grond daarvan €300 miljoen ingeruimd voor starters- en stimuleringsbeurzen en €200 miljoen voor sectorplannen. Daarnaast investeert het kabinet onder meer in studentenwelzijn, onderzoeksfaciliteiten en kennisveiligheid. Pieter Duisenberg, voorzitter Universiteiten van Nederland: “Universiteiten gaan nu aan de slag met deze investeringen. De werkdruk moet omlaag, er komen meer vaste contracten en wetenschappers krijgen meer tijd voor onderzoek. De investeringen dragen bij aan herstel van de basis en het oplossen van de grote uitdagingen van deze tijd, zoals de energietransitie, digitalisering en kansenongelijkheid. We maken ons wel zorgen over de effecten van de hoge energieprijzen en de inflatie op de financiële positie van universiteiten. Om nu echt de basis op orde te kunnen brengen, is het nodig dat het kabinet de universiteiten in voldoende mate ondersteunt bij de stijgende prijzen en lonen.''

Pieter Duisenberg: “De thermostaat gaat omlaag. Kom naar college, maar doe je warme trui aan.”

Herstel van de basis

In 2023 wordt er onder meer €156 miljoen in startersbeurzen en €144 miljoen in stimuleringsbeurzen geïnvesteerd. Dit geeft universiteiten de ruimte om komend jaar ongeveer duizend beurzen toe te kennen. Met deze beurzen krijgen wetenschappers meer rust en ruimte om onderzoek te doen en wordt de balans tussen de eerste en tweede geldstroom verbeterd.

Het kabinet stelt €200 miljoen per jaar beschikbaar voor sectorplannen. De verschillende wetenschapsdomeinen hebben in de zomer hun plannen aan minister Dijkgraaf aangeboden. Duisenberg: “Met de sectorplannen investeren we stevig in het fundament van universiteiten. Zo staan er zo’n vijftienhonderd fte aan extra medewerkers bij universiteiten en universitair medische centra in de plannen.’’

Zorgen over kostenstijging universiteiten

Universiteiten zijn blij zijn met de aangekondigde steunmaatregelen waar ook onze studenten en medewerkers van profiteren. Toch zijn er ook zorgen. De hoge inflatie zorgt ervoor dat de kosten van universiteiten sterk stijgen.  Zo is de verwachting dat in totaal de energierekening voor universiteiten in 2023 met circa €150 miljoen stijgt. Duisenberg: “Universiteiten zetten al een tijd in op verduurzaming en besparing, maar daar gaat nu nog een schep bovenop. De thermostaat gaat omlaag. Aan alle studenten en medewerkers zeg ik: Kom naar college, maar doe deze winter je warme trui aan.’’

De inflatie werkt ook door in de looneisen in de cao-onderhandelingen. Het kabinet draagt voor de publieke sector een eigen verantwoordelijkheid om een loonstijging mogelijk te maken. Universiteiten vragen daarom het kabinet om in het voorjaar van 2023 met een adequate loon-en prijsbijstelling te komen.

Talent onmisbaar voor plannen kabinet

De miljoenennota lijkt in de eerste plaats over euro’s te gaan. Maar om maatschappelijke uitdagingen zoals digitalisering, klimaatadaptatie en de energietransitie op te lossen, zijn talent en kennis onmisbaar. De huidige personeelstekorten laten zien dat de beschikbaarheid van talent onder grote druk staat. Het onderwijsstelsel sluit nu onvoldoende aan op deze talentbehoefte. Universiteiten en steden lopen op veel plekken tegen hun grenzen aan, terwijl de vraag naar een academische opleiding, academische leraren en een leven lang ontwikkelen alleen maar toeneemt.

Universiteiten zetten in op de hoogste kwaliteit van onderwijs, onderzoek en impact om aanjagers te zijn voor maatschappelijke transities en innovatie. In een nieuw onderwijsstelsel moet een scherper onderscheid komen tussen beroepsonderwijs (mbo, hbo) en academisch onderwijs (wo), zodat (aspirant-)studenten en werkgevers beter weten waar ze voor kiezen. Dit heeft consequenties voor het primair onderwijs tot en met het academisch onderwijs. Samen moeten we ervoor zorgen dat ieder talent de beste mogelijkheden krijgt om zich te ontwikkelen. Daarom zien de universiteiten uit naar de toekomstverkenning die minister Dijkgraaf dit jaar gaat uitvoeren om tot een toekomstbestendig stelsel van onderwijs, onderzoek en impact te komen.