Moderne staat is zelf steeds vaker schurkenstaat die recht opzij schuift
De staat aan wie de burger een deel van zijn rechten afstaat in ruil voor bescherming en veiligheid, waarvan het instituut gevangenis getuigt, is zelf schurkachtig geworden, stelt scheidend theoloog en filosoof hoogleraar Theo de Wit. Soeverein is de staat of leider die zelf beslist over de opschorting van recht bij een uitzonderingstoestand, zoals van een dreiging door een vijand. Steeds vaker zien we de laatste jaren dat staten, als bijvoorbeeld de VS, zelf zaken doen met schurkenstaten als Noord-Korea en Saoedi-Arabië. Eigenlijk is de soevereine natiestaat zelf rogue state geworden.
Het ontstaan van de staat komt volgens onze vroeg-moderne denkers voort uit de maatschappelijke wens een einde te maken aan de ‘natuurstaat’ waarin iedereen recht heeft op alles en om ons te beschermen tegen onszelf. Mensen zijn zonder staatsgezag extreem schurkachtig, competitief, wantrouwend, eerzuchtig enz. Daartoe delegeren we de monopolie van de macht en geweld aan de staat, een soort ‘sterfelijke god’ met alle almacht van dien.
Staat als product van christelijk Europa
De neutrale staat heeft geen legitimiteit op grond van goddelijke wetten gekregen, maar op basis van een contract van een gezamenlijke wil. Zelf een product van christelijk Europa, is deze staat een alternatief voor een moraal op basis van religie.
Niet alleen gebruikt de staat die middelen om over ons leven te beschikken (en ons eventueel op te sluiten wanneer we tegen het recht in gaan), hij heeft ook de inherente neiging om uit te groeien tot een groot wets- en controlemechanisme. Soms uiten moderne denkers zich vergoelijkend over die gegroeide staatsmacht, wat vaak opportunistisch is en immoreel handelen rechtvaardigt.
In de huidige tijd kunnen we ook voorbij de schurkenstaten kijken, omdat de meeste dreiging afkomstig is van niet-statelijke actoren zoals globale en geglobaliseerde terroristen-netwerken.
Theo W.A. de Wit (1953) studeerde theologie en filosofie te Nijmegen. In 1981 werd hij benoemd als Universitair Docent soci¬aal-poli¬tieke filosofie en cultuurfilosofie verbonden aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht, vanaf 2006 aan de School of Catholic Theology (TST) van de Universiteit van Tilburg. Vanaf 2009 was hij werkzaam bijzonder hoogleraar ‘Vraagstukken geestelijke verzorging in justitiële inrichtingen’ en directeur van het Centrum voor Justitiepastoraat (CJP) van 2009-2019. Vanaf 2013 is hij daarnaast buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit van Stellenbosch/Zuid-Afrika.
Noot voor de pers
Prof. Theo de Wit houdt zijn afscheidsrede op 25 oktober om 16.15 uur in de aula van de universiteit. De rede is getiteld: De moderne Staat als sterfelijke god. Over schurken en schurkenstaten. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met woordvoerder Tineke Bennema, tel. 06 19678521 of via persvoorlichters@tilburguniversity.edu