Gezamenlijke aanpak natuurbescherming Antarctica dringend noodzakelijk
Ondanks de bepalingen in het Antarctische Verdragssysteem om de wilde natuur in de regio te beschermen, vormt het groeiende toerisme in Antarctica, naast andere activiteiten, een steeds grotere bedreiging voor de kwetsbare natuur. De partijen bij het Antarctisch Verdrag moeten dringend tot een gezamenlijke aanpak komen om de bescherming te verbeteren. Dat stelt Antje Neumann, die onlangs haar proefschrift over dit onderwerp verdedigde aan Tilburg University. Zij bestudeerde de natuurbescherming in drie regio’s in het Noordpoolgebied en trok daar lessen uit voor de bescherming van Antarctica.
De betekenis van ‘wilderness’
Het grootste struikelblok bij de bescherming van de natuur in Antarctica is dat de partijen bij het Antarctisch Verdrag geen gezamenlijke aanpak hanteren. Dit geldt in het bijzonder voor de risico’s die verband houden met de sterke toename van Antarctisch toerisme. Het aantal toeristen dat jaarlijks Antarctica bezoekt lag lange tijd rond de 1000 maar is sinds 1990 sterk gestegen. Inmiddels ligt het aantal boven de 50.000. Ook de activiteiten die toeristen in Antarctica willen ondernemen zijn steeds diverser en omvatten onder meer ski-expedities, bergbeklimmen, marathons, base jumping en heli-skiing.
Ondanks de expliciete juridische erkenning van de wilderniswaarden van de regio krachtens het Milieuprotocol bij het Antarctisch Verdrag, schiet de bescherming van deze waarden tekort. Dit komt hoofdzakelijk door verschillende opvattingen over de betekenis van het begrip ‘wilderness’ in Antarctica en onduidelijkheid over de concrete betekenis van de juridische verplichting om daarmee samenhangende waarden te beschermen.
In wildernisgebieden in het Noordpoolgebied, die gewoonlijk door één staat worden bestuurd, bestaat echter wel een effectieve aanpak van natuurbescherming -- overeengekomen door de betreffende staat. De ervaringen in het Noordpoolgebied laten zien dat een gezamenlijke aanpak van natuurbescherming in Antarctica haalbaar moet zijn.
Volgens Antje Neumann kan die gezamenlijke aanpak gebaseerd worden op een definitie van ‘wilderness’ die idealiter drie elementen bevat: een zekere omvang, natuurlijkheid, en ongereptheid (afwezigheid van permanente bewijzen van de mens) van het betreffende gebied. Daarnaast zouden meer subjectieve elementen als ‘solitude’ kunnen worden toegevoegd.
Toerisme aan banden
Neumanns case studies op de Noordpool brachten verder veel effectieve maatregelen aan het licht met betrekking tot het reguleren en aan banden leggen van toerisme ter bescherming van wildernis. Voorbeelden daarvan zijn bezoekersquota, speciale recreatiezones, toegangsbeperkingen voor kwetsbare gebieden en regelgeving inzake de diversiteit van de toeristische activiteiten, variërend van een volledig verbod tot de beperking van bepaalde activiteiten in bepaalde gebieden of op specifieke trajecten.
Inzicht in deze mogelijkheden is belangrijk, maar bovenal zouden de partijen bij het Antarctisch Verdrag de urgentie moeten erkennen van wildernisbescherming en politieke wil moeten tonen om een eind te maken aan het bestaande implementatievacuüm met betrekking tot het Milieuprotocol bij het Antarcticaverdrag.
Noot voor de redactie
Dr. Antje Neumann verdedigde haar proefschrift op 8 mei 2019 aan Tilburg University. Titel: Wilderness protection in Polar Regions – Arctic lessons learnt for the regulation and management of tourism in Antarctica. Het onderzoek werd financieel gesteund door NWO. Antje Neumann is beschikbaar voor vragen via antje-neumann@web.de or via persvoorlichter Corine Schouten, tel. 013 – 466 4000 / persvoorlichters@tilburguniversity.edu