woman with camera

Afscheidsrede Ernst Hirsch Ballin over vrede en recht

Published: 09 mei 2022 Laatst bijgewerkt: 09 mei 2022

Op vrijdag 13 mei 2022 neemt universiteitshoogleraar prof. dr. Ernst Hirsch Ballin afscheid van Tilburg University met de rede ‘Vrede en recht’. Daarin gaat hij in op een vraagstuk dat door de Russische aanvalsoorlog dramatisch actueel is geworden: kan het recht vrede bewerkstelligen? Hirsch Ballin laat zien dat politieke ideologieën effectieve handhaving van rechtsnormen in de weg kunnen staan. Hij roept de lidstaten van de Europese Unie op waakzaam te blijven tegenover de aantasting van democratie en rechtsstaat.

Sinds de 19de eeuw zijn steeds opnieuw pogingen gedaan door middel van het recht vrede te bewerkstelligen, maar daardoor zijn de twee Wereldoorlogen en vele regionale oorlogen niet voorkomen, betoogt Ernst Hirsch Ballin. De Tweede Wereldoorlog werd gevolgd door een paradigmawisseling in het internationaal recht. Het Handvest van de Verenigde Naties en de Universele Verklaring van de rechten van de mens wilden de internationale betrekkingen binden aan respect en bescherming voor iedere mens.

Ernst Hirsch Ballin in actie

De daarop gebaseerde internationale strafbaarstelling van agressie en andere oorlogsmisdrijven was een nieuwe poging om door het internationale recht vrede dichterbij te brengen. Aanvalsoorlogen zijn verboden, net als het gebruik van clusterbommen en ander wapentuig dat onschuldige burgers treft. Politieke ideologieën zoals de heersende Russische politieke ideologie die nationale soevereiniteit boven het internationale recht plaatsen, staan echter in de weg van effectieve handhaving van deze normen. De aanvaarding van een internationale rechtsorde die vrede verzekert hangt er daardoor van af of staten zich zelf hebben ingericht als een democratie die de rule of law en rechten van de mens eerbiedigt.

Politieke systemen die mensen naar gelang van collectieve kenmerken kwetsbaar maken of beschermen, stichten geen vrede maar mobiliseren groepen als vijanden van andere groepen en andere landen. Daarom mag de huidige oorlog geen reden zijn om minder waakzaam te zijn tegenover de aantasting van het democratische en rechtsstatelijke karakter van de Europese Unie en haar lidstaten van binnenuit.

Afscheidssymposium

Voorafgaand aan de afscheidsrede van prof. dr. Ernst Hirsch Ballin organiseert Tilburg Law School een afscheidssymposium over een drietal hoofdthema´s uit zijn werk: de methoden van rechtswetenschappelijk onderzoek mede in relatie tot mensenrechten en constitutionalisme; de ruimte voor rechtsvorming in een meerlagige rechtsorde, en constitutionele verhoudingen en het gebruik van AI en algoritmische besluitvorming.

Het symposium maakt deel uit van een staatsrechtelijke tweedaagse in Tilburg met op donderdag 12 mei de jaarlijkse staatsrechtconferentie van de Staatsrechtkring, dit jaar georganiseerd door het Departement Public Law & Governance van Tilburg University. Het thema van die conferentie is ‘Rechtsvorming in een hypercomplexe samenleving’.

Biografie

Ernst Hirsch Ballin (geboren in Amsterdam, 1950) sluit met deze afscheidsrede zijn werk als universiteitshoogleraar in Tilburg af. Hij startte aan deze universiteit in 1981 als hoogleraar staats- en bestuursrecht. In latere periodes doceerde hij internationaal recht en wetgevingsvraagstukken, en vanaf 2011 Nederlands en Europees constitutioneel recht. Zijn opleiding als jurist genoot hij aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij in 1979 cum laude promoveerde tot doctor in de rechtsgeleerdheid op het onderwerp ‘Publiekrecht en beleid’. Aan diezelfde universiteit was hij van 2011-2020 in deeltijdhoogleraar rechten van de mens. Sinds 2005 is hij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Zijn loopbaan in het recht beperkte zich niet tot onderwijs en onderzoek. Hij vervulde rechterlijke functies in de Centrale Raad van Beroep en de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, en taken in maatschappelijke organisaties, waaronder Cordaid. Ook maakte hij deel uit van verscheidene adviesraden en adviescommissies, waaronder tot en met 2021 de Adviesraad Internationale Vraagstukken en thans nog de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Enkele malen werd zijn wetenschappelijke loopbaan onderbroken door de vervulling van politieke ambten als minister van Justitie (1989-1994 en 2006-2010, de eerste periode gevolgd door het lidmaatschap van de Tweede, later de Eerste Kamer) en minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2010). 

Tot zijn meest recente boekpublicaties behoren ‘Waakzaam burgerschap: Vertrouwen in de democratie en rechtsstaat herwinnen’ (Querido Facto 2022) en ‘Recht doorgronden, Keuze uit wetenschappelijk werk over publiekrecht, rechtsstaat en beleid’ (Boom juridisch 2022). Samen met Eric Janse de Jonge en Gert-Jan Leenknegt redigeerde hij het grote commentaar ‘Uitleg van de Grondwet’ (Boom juridisch 2021, herziene studenteneditie 2022). In het Engels verschenen laatstelijk ‘Advanced Introduction to Legal Research Methods’ (Edward Elgar 2020) en ‘Trust Beyond Borders: Selected Papers on the Significance of Human Rights and the Rule of Law’ (Eleven 2022).

 

Zie hier het gesprek over vrede en recht met Ernst Hirsch Ballin in Buitenhof van 8 mei jl.

Noot voor de pers

Prof. dr. Ernst Hirsch Ballin spreekt zijn afscheidsrede ‘Vrede en recht’ uit op vrijdag 13 mei om 16.15 uur in de aula van Tilburg University. De rede is tevens te volgen via een livestream. Neem voor meer informatie contact op met persvoorlichter Corine Schouten van Tilburg University, tel. 013 – 466 2993, e-mail c.h.schouten@tilburguniversity.edu.