'Autonomie van steden in het verleden verdient hernieuwde aandacht’
De handelingsbekwaamheid, rechtspersoonlijkheid en autonomie van steden in de middeleeuwen en vroegmoderne periode verdienen nieuw onderzoek. En dat kan ook onze visie op steden vandaag veranderen. Dat stelt hoogleraar Rechtsgeschiedenis Dave De ruysscher in zijn inaugurele rede op vrijdag 20 januari 2023. Hij gaat in op hoe steden – zelfs binnen het raamwerk van staten – zelfstandig konden handelen, in het bijzonder wat hun economie en handelsbetrekkingen betrof, hoe dat juridisch werd geduid en hoe steden zich verhielden tot een centraal niveau.
Volgens Dave De ruysscher heeft het weinig zin om in de rechtshistorische literatuur met betrekking tot steden de tegenstelling tussen ‘heerlijke’ ofwel centrale en eigen, lokale jurisdictie te handhaven. De jurisdictie van de stad was namelijk gegrond in een symbolische eenheid tussen de stedelijke gemeenschap en de vorst. In de praktijk konden steden in de plaats treden van de vorst en ook het omgekeerde was waar, vorsten vertegenwoordigden steden. De normen inzake de bevoegdheid en actieradius van steden ontwikkelden zich in een constante interactie tussen (vaak overlappende) bestuursniveaus. De ontwikkeling van stedelijke soevereiniteit was daarom dynamisch, niet zozeer hiërarchisch, en maakte deel uit van een evoluerende normatieve traditie die meer was dan een geheel van wettelijke teksten en verdragen.
Nieuwe benadering
Dit alles noopt tot een nieuwe benadering van de rechtshistorie, niet alleen over dit thema, maar ook in brede zin, aldus De ruysscher. Om recht te doen aan de dynamiek van de betrekkingen van steden met de vorst en andere (handels-)steden, ook over staatsgrenzen heen, moet meer aandacht worden besteed aan briefwisseling en aan bestudering van de administratieve praktijk.
Daarmee komen we niet alleen dichter bij de historische realiteit, maar werpen we ook nieuw licht op de juridische status van steden vandaag. Steden zijn nu maar deels soeverein; hun rechtsmacht is ondergeschikt aan de staat, dat is het algemeen adagium. Maar dat is een perspectief dat weinig steun vindt in de vroege geschiedenis van steden.
Dave De ruysscher (1978) is sinds 14 februari 2022 hoogleraar Rechtsgeschiedenis aan Tilburg University. Hij studeerde Geschiedenis aan de KU Leuven en Rechten aan de KU Leuven en Universiteit Antwerpen. Zijn proefschrift over handelsrecht in zestiende-eeuws Antwerpen (2009, KU Leuven) werd bekroond met de Charles Duvivier-prijs van de Académie royale de Belgique. Dave De ruysscher was postdoctoraal onderzoeker FWO Vlaanderen en verkreeg in 2016 een ERC Starting Grant (van de Europese Commissie). In 2017 werd hij universitair hoofddocent aan Tilburg Law School. De ruysschers onderzoek heeft betrekking op de geschiedenis van handelsrecht en stedelijk recht. Hij geeft leiding aan het nieuwe ERC Consolidator Grant project ‘Causal Pattern Analysis of Economic Sovereignty’, dat de soevereiniteit en juridische achtergrond van relaties tussen handelssteden in de late middeleeuwen en vroegmoderne periode onderzoekt. Naast zijn werk in Tilburg is Dave De ruysscher onder meer hoofddocent aan de Vrije Universiteit Brussel, lid van de redactie van het Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis en lid van de Jonge Academie (Vlaanderen).
Oratie
Prof. dr. Dave De ruysscher spreekt zijn inaugurele rede uit op vrijdag 20 januari 2023 om 16.15 uur in de aula van Tilburg University. Titel rede: De genetwerkte stad in actie: naar een nieuwe rechtsgeschiedenis. De rede is te volgen via een livestream.
Noot voor de pers
Neem voor meer informatie contact op met persvoorlichter Corine Schouten van Tilburg University, e-mail c.h.schouten@tilburguniversity.edu, tel. 013 – 466 2993.