woman with camera

Bindend correctief referendum in Nederland goed mogelijk, met enige bijsturing

Published: 14 januari 2020 Laatst bijgewerkt: 14 januari 2020

Het bindend correctief referendum kan een nuttige aanvulling zijn op de representatieve democratie, maar kan zelf ook de nodige aanvulling gebruiken. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Referenderen en delibereren – Een verkenning van bindend correctieve referenda en combinaties met deliberatieve democratie' van Frank Hendriks, Daan Jacobs en Charlotte Wagenaar (Tilburg University). Hierin worden voor Nederland serieus te nemen opties voor het bindend correctief referendum in kaart gebracht, voortbouwend op lessen en ervaringen uit de internationale praktijk en wetenschappelijke literatuur.

Na welwillende adviezen van de Staatscommissie Parlementair Stelsel (2018) en de Raad van State (2019), staat het bindend correctief referendum weer volop in de belangstelling. Begin 2020 staat initiatiefwetgeving voor het bindend correctief referendum van SP-Kamerlid Van Raak op de agenda van de Tweede Kamer.

'Referenderen en delibereren' biedt aanknopingspunten voor 'intelligent institutioneel ontwerp' waarin de toegevoegde waarde van het correctief referendum voor de representatieve democratie wordt opgezocht en het risico wordt opgevangen – onder andere door de combinatie te zoeken met vormen van deliberatieve democratie, (de organisatie van publiek debat, burgerfora en aanverwante initiatieven).

Download hier het rapport

publicatie Referenderen en delibereren

Het correctief referendum kan een aanvulling zijn op de representatieve democratie van Nederland vanwege: 1. de corrigerende werking in laatste instantie; 2. het waarschuwingssignaal vooraf; 3. de compensatie van diplomademocratie.

Tegelijk moet men bedacht zijn op 1. het risico van zwart-wit keuzes; 2. overhaaste sprongen naar conclusies; 3. onwerkbare implicaties.

Intelligent institutioneel ontwerp

Geïnspireerd door experimenten en ervaringen in het buitenland (o.a Zwitserland, Italië, Duitsland, VS, Ierland) worden meer in het bijzonder drie manieren onderscheiden om deliberatie toe te voegen:

  • a) referendumvoorbereidend,
  • b) referendumdoorlichtend,
  • c) referendumopvolgend,

 – alsook drie constructieve varianten op het  klassieke correctieve referendum:

  • a) het correctieve referendum met gedeeltelijke verwerpingsoptie,
  • b) met responsoptie voor het bestuur,
  • c) met burgerlijk tegenvoorstel.

Het onderzoek wijst niet één ontwerp aan dat altijd en overal goed is, maar benadrukt intelligent combineren en goed inbedden: "weet wat institutioneel mogelijk is; combineer modellen zodanig dat sterktes zoveel mogelijk worden benut en tekortkomingen zoveel mogelijk worden gecorrigeerd; houd rekening met de Nederlandse context waarin nieuwe combinaties moeten werken."

Om tot intelligent ontwerp te komen zijn praktijkexperimenten nuttig en nodig. Nieuwe wetgeving zou ruimte moeten bieden voor een proces van experimenteren en leren, dat met de intrekking van de Wet raadgevend referendum tot stilstand is gekomen.

Publicatie

Referenderen en delibereren – Een verkenning van bindend correctieve referenda en combinaties met deliberatieve democratie. Door Frank Hendriks, Daan Jacobs, Charlotte Wagenaar (2020). ISBN: 9789464020540.

Noot voor redacties

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Frank Hendriks, Tilburg University, tel. 013-4662128 of 06-29413329.