ERC Advanced grant voor onderzoek naar verbetering binnenlandse vervolging internationale misdrijven
De Europese Onderzoeksraad van de EU (ERC) heeft een ERC Advanced grant van 2,3 miljoen euro toegekend aan hoogleraar straf- en strafprocesrecht prof. mr. dr. Elies van Sliedregt van Tilburg University. Zij zal parameters ontwikkelen voor een gecoördineerd systeem van wereldwijde rechtspleging op nationaal niveau. De vervolging van buitenlanders die internationale misdrijven hebben begaan (oorlogsmisdrijven, misdrijven tegen de menselijkheid, genocide) buiten het grondgebied van de staat die deze misdrijven berecht (de zgn. forumstaat), is de focus van het project.
Hoewel de focus van het project ligt op het internationaal strafrecht (International Criminal Law - ICL), is het internationaal vluchtelingenrecht (International Refugee Law - IRL) het startpunt; het is de metaforische kanarie in de kolenmijn die problemen in de kern van ICL aan het licht brengt, aldus Van Sliedregt. Een groot deel van de ICL strafzaken die nationaal worden afgedaan, betreft personen die zich via de asielprocedure melden. Effectieve en samenhangende strafrechtelijke vervolging vergt een internationaal gecoördineerd systeem van rechtspraak. Tot op heden kennen we dat niet.
Dit brengt verschillende problemen met zich mee. Ten eerste bepaalt artikel 1F(a) van het Vluchtelingenverdrag, de zogenaamde uitsluitingsclausule, dat personen die van internationale misdrijven worden verdacht, geen bescherming verdienen en strafrechtelijk moeten worden vervolgd.
Maar er is geen uniform begrip van het zijn van ‘undeserving’ van asielbescherming en het zijn van ‘deserving’ om vervolgd te worden. Internationale afstemming en interstatelijke samenwerking ontbreekt. Het internationaal strafrecht kent vooralsnog geen overkoepelend vervolgingsbeleid. Daarnaast worden veel uitgesloten asielzoekers niet vervolgd terwijl ze niet kunnen worden teruggestuurd door hun land van herkomst. Ze verkeren soms decennia in een juridisch vacuüm.
Ten tweede hebben asielgerelateerde vervolgingen een verstorend effect. De nadruk ligt op verdachten die vaak ‘kleine vissen’ zijn en afkomstig uit zwakke landen. Daarmee krijgen strafzaken een eenzijdige focus; op onderdanen uit de ‘Global South’, wat het gezag en legitimiteit van het internationaal strafrecht aantast.
Ten derde brengt de asielgerelateerde aard van de strafvervolging van internationale misdrijven met zich mee dat ze een ad hoc karakter hebben. Dit verhindert de ontwikkeling van een langetermijnbeleid van strafrechtelijke vervolging van internationale misdrijven.
Door middel van empirisch onderzoek in acht landen en een uitgebreide case-analyse zal het project onder meer in kaart brengen wie ‘deserving’ is van strafvervolging. Het zal ook de strekking van 'undeserving' verduidelijken en de grens trekken tussen strafbare medeplichtigheid en niet-strafbare associatie, waarbij de mismatch tussen het internationaal strafrecht en het internationaal vluchtelingenrecht, die velen in het ongewisse laat, wordt aangepakt.
Een ander doel is een internationaal allocatiesysteem op te stellen op basis waarvan de rechters kunnen worden aangewezen die een internationale strafzaak behandelen. Daarnaast zal een voorstel worden ontwikkeld om ten behoeve van een te ontwikkelen ‘recht om opnieuw te beginnen’ de dreiging van strafvervolging weg te nemen. De ambitie, reikwijdte en methodologie van het project zullen leiden tot een fundamentele verandering van de discipline en de praktijk van het internationale strafrecht.
Hoogleraar Elies van Sliedregt: "Ik ben ontzettend blij dat ik de kans krijg om dit project uit te voeren. Het project komt op het juiste moment met alles wat er in Oekraïne gebeurt. Meer dan ooit hebben we behoefte aan een robuust rechtssysteem en juridische infrastructuur om degenen die internationale misdrijven hebben begaan ter verantwoording te roepen."
ERC Advanced grant
ERC Advanced grants worden toegekend aan gevestigde onderzoekers ter ondersteuning van een baanbrekend project met een hoog risico. Dit vijfjarige project, getiteld Building a Global Criminal Justice System at the Domestic Level (acroniem: JOINEDUPJUSTICE), krijgt een budget van 2.332.184 euro, waarvan Tilburg University 2.299.684 euro ontvangt.
Noot voor redacties
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met prof. mr. dr. Elies van Sliedregt op tel. 013 466 8074 / e.vansliedregt@tilburguniversity.edu.