woman with camera

Gebruik van data in de nutssector vereist betere regelgeving

Published: 19 december 2022 Laatst bijgewerkt: 19 december 2022

Nutsbedrijven worden steeds meer gedigitaliseerd en data-driven. De nieuwe technologieën maken het mogelijk de toestand van de infrastructuur en het verbruik van water en elektriciteit gedetailleerder te meten. De toenemende beschikbaarheid van gegevens biedt kansen voor infrastructuurbeheerders, consumenten en bedrijven, maar gaat ook gepaard met uitdagingen op het gebied van regelgeving. Promovenda Brenda Espinosa Apráez van Tilburg University onderzocht deze uitdagingen in samenwerking met vijf Nederlandse infrastructuurbeheerders en kwam met aanbevelingen. Zij verdedigt haar proefschrift op woensdag 21 december 2022.

Infrastructuurbeheerders in de nutssector kunnen met nieuwe technologieën zoals sensoren en slimme meters zeer gedetailleerde gegevens verzamelen over de netwerken die water en elektriciteit naar onze huizen brengen. Deze gegevens kunnen worden gebruikt om het ontwerp van de infrastructuur te verbeteren, te voorspellen wanneer onderhoud nodig is en een beter inzicht te krijgen in het verbruik van elektriciteit en drinkwater. Ook kunnen ze worden gedeeld met en hergebruikt door bedrijven in dezelfde of andere sectoren, om innovatieve producten of diensten te creëren.

De bestaande regelgeving van de nutssector is echter niet goed afgestemd op deze ontwikkelingen. Bovendien worden binnen en buiten de nutssector veel nieuwe regels voor gegevensuitwisseling gecreëerd, wat vragen oproept over de consistentie tussen verschillende wettelijke kaders. Een gedetailleerde analyse van de huidige regelgeving in Nederland en de Europese Unie bracht Brenda Espinosa tot de volgende conclusies en aanbevelingen: 

  1. De regelgeving van de nutssector zou moeten worden geactualiseerd met inachtneming van zowel de kansen als de risico’s van het gebruik van data;
  2. De verschillende reguleringskaders voor gegevensuitwisseling zouden beter op elkaar afgestemd moeten worden;
  3. De regelgeving inzake gegevensuitwisseling zou de strikte scheiding tussen de openbare en particuliere sector moeten overstijgen.

Kansen en risico's reguleren

De bestaande regelgeving van de Nederlandse drinkwatersector houdt bijvoorbeeld nog geen rekening met de nieuwe mogelijkheden die de data van slimme watermeters bieden, noch met de risico's die het verzamelen van minder gedetailleerde data inhoudt voor de bescherming van persoonsgegevens en de privacy van consumenten. Om slimme watermeters in Nederland te kunnen invoeren, zouden de regelgevingskaders van de drinkwatersector moeten worden geactualiseerd. Duidelijk moet worden onder welke voorwaarden deze nieuwe technologieën door drinkwaterbedrijven kunnen worden toegepast, voor welke doeleinden de data kunnen worden gebruikt en hoe de privacy en de bescherming van persoonsgegevens van consumenten kan worden gewaarborgd.  

Afstemming van de regelgeving

Een voorbeeld van de noodzaak van afstemming tussen verschillende regelgevingskaders is de wisselwerking tussen de regels over het delen van consumentengegevens in de  Richtlijn voor de Elektriciteitsmarkt en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van de EU. Deze wetten hebben verschillende doelstellingen, uitvoeringsniveaus en toezichthouders, daardoor is afstemming tussen beide niet vanzelfsprekend. De EU lidstaten zouden daarom de wisselwerking tussen deze wetten moeten verduidelijken en de samenwerking tussen gegevensbescherming- en energietoezichthouders versterken.

Regulering van gegevensuitwisseling voorbij de publiek-private gegevensdichotomie

De regulering van gegevensuitwisseling op basis van een strikt onderscheid tussen gegevens uit de openbare en de particuliere sector zou ook opnieuw moeten worden doordacht. De huidige diametraal verschillende regels voor het delen van gegevens van openbare en particuliere organisaties gaat voorbij aan de groeiende rol van particuliere bedrijven bij het genereren van data met grote sociaaleconomische relevantie. Er zijn verschillende manieren om dit te verbeteren volgens Espinosa: bijvoorbeeld door het toepassingsgebied van de Richtlijn Open Data uit te breiden naar particuliere bedrijven die actief zijn in de nutssector. Ook zou het begrip openbare gegevens opnieuw moeten worden gedefinieerd, waarbij minder wordt gekeken naar wie de eigenaar van de gegevens is en meer naar de doeleinden waarvoor gegevens kunnen worden hergebruikt.

Onderzoekspartners

Het onderzoek is uitgevoerd in nauwe samenwerking met de vijf Nederlandse infrastructuurbeheerders die deelnemen aan het LONGA VIA-project (gefinancierd door NWO en NGInfra): Alliander, Vitens, Rijkswaterstaat, het Havenbedrijf Rotterdam en ProRail. De maatschappelijke impact van deze samenwerking werd erkend door de nominatie van het project voor de Tilburg University Impact Award in 2021.

Promotie

Brenda Espinosa Apráez verdedigt haar proefschrift op woensdag 21 december 2022, 16.00 uur aan Tilburg University. De verdediging is te volgen via livestream. Titel proefschrift: 'Dealing with data: A study on the regulatory challenges of data-driven innovation and data sharing in the digitalized utilities and how to deal with them'. Promotores: prof. dr. S.A.C.M. Lavrijssen, prof. dr. M.L.P. Groenleer; copromotor: dr. I.J.M.A. Graef.

Noot voor de pers

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Brenda Espinosa via b.p.espinosaapraez@tilburguniversity.edu / tel. 013 - 466 3173. Een recensie-exemplaar van het proefschrift kan worden aangevraagd via persvoorlichters@tilburguniversity.edu