Iconische cultuurpaleizen staan haaks op behoefte kunstenaars, publiek en buurt
Cultuurmanagers, architecten en beleidsambtenaren die een nieuw ‘cultuurpaleis’ voor de stad plannen, moeten wat betreft de precieze locatie en architectuur veel meer rekening houden met de veranderende behoeftes van het publiek, de makers en de buurt. Dat concludeert Marjo van Schaik in haar onderzoek Spaces of Culture, met als case-city Amsterdam, waarop ze 23 februari promoveert aan Tilburg University.
Kunstenaars presenteren hun voorstellingen de laatste decennia steeds vaker buiten de (eigen) bestaande locaties of ze gebruiken hun podia heel anders. Het bastion voor de elitaire burgerij (theater, museum) heeft zich meer verplaatst naar de publieke ruimte, als een soort postmoderne ontheiliging van de kunst. De promovenda onderzocht of er wel voldoende rekening is gehouden met deze verandering in denken en doen bij kunstenaars, theatermakers én publiek. De dissertatie is relevant voor cultuurorganisaties, architecten, overheden en onderzoekers in Nederland en daarbuiten.
Amsterdam
Spaces of Culture gaat over nieuwbouw en herontwikkeling van cultuurgebouwen in Amsterdam in de periode 2000-2016, met als doel de ruimtelijke, sociale en culturele condities, die bijdragen aan de culturele ontwikkeling van en in steden te herkennen. Het betreft een explorerend onderzoek met literatuuronderzoek en praktijkcases.
City Branding
Vastgoedbedrijven en lokale overheden investeren veel geld in culturele flagships, van trendy broedplaatsen tot iconische cultuurpaleizen. Die gebouwen zijn goed voor de city branding en versterken het imago van de stad. Maar wat is nou het belang van die gebouwen voor de vitaliteit van de sector? De kunst- en theaterwereld ziet de geldstroom liever gaan naar programma’s en naar programmamakers in plaats van dure prestigieuze gebouwen.
Naar een strategisch model met oog voor leiderschap
Van Schaik concludeert dat de vitaliteit van de cultuursector wel degelijk gebaat is bij meer gebouwen, mits het hele proces op een andere manier wordt voorbereid en uitgevoerd. Cultuurbeleid en stedelijke ontwikkeling zouden sterker verbonden moeten worden. Dat vraagt een omslag in cultuurbeleid naar een proactieve en geïntegreerde gebiedsaanpak. Bovendien moet er ruimte worden gemaakt voor het participatiemodel, naast het traditionele model van productie-distributie-consumptie. Daarbij moet er meer aandacht zijn voor de cruciale rol van het leiderschap, met specifieke criteria afhankelijk van de strategische positionering. Dit is uitgewerkt in een model dat ook toegepast kan worden op andere (internationale) steden.
Sociale binding
Cultuurmanagers die een nieuw gebouw willen moeten zich veel bewuster zijn van het belang van de precieze locatie en de architectuur. Die kennis is er, maar vaak niet bij hen. De nieuw- of herbouw heeft weliswaar geleid tot een enorme impuls aan extra culturele activiteiten, maar niet tot meer sociale verbinding. Cultuurmanagers, stedelijke ontwikkelaars en architecten zouden elkaar moeten opzoeken en kennis uitwisselen over het belang van placemaking en sense of belonging en de rol die cultuur daarin kan en moet spelen.
Marjo van Schaik (Venlo, 1964) studeerde o.a. rechten en Europese studies aan de Universiteit van Amsterdam en volgde diverse in-companytrainingen op het gebied van management en coaching. Tussen 1999 en 2009 was zij werkzaam als directeur bij het Nationale Opera & Ballet, en vervolgens Stichting ZO! cultuur Zuidoost. Vanaf 2009 werkt Marjo als freelance directeur, projectleider en strategisch adviseur onder andere voor het Nationale Glasmuseum, Buitenlandse Zaken, Dutch Culture, Theaterschool Amsterdam, European Cultural Foundation en Heesterveld Creative Community.
NOOT VOOR DE PERS
Marjo van Schaik promoveert vrijdag 23 februari 2018 op haar proefschrift getiteld Spaces of Culture, A trialectic analysis of the recent developments of cultural venues in Amsterdam (aula, Tilburg University, 10.00 uur). Promotors: prof. dr. ir. J.T. (Hans) Mommaas (Tilburg University/Telos) en prof. dr. Willem G.M. Salet (UvA). Voor nadere informatie gelieve contact op te nemen met de promovenda: e-mail mare@marjovanschaik.nl, tel. 06-10945447, website marjo. Een recensie-exemplaar van het proefschrift is aan te vragen via persvoorlichters@tilburguniversity.edu.
Binnenkort verschijnt bij nai010 uitgevers een publieksboek van het proefschrift Spaces of Culture. Dit rijk geïllustreerde boek biedt een uniek overzicht van de nieuwbouw en herontwikkeling van cultuurgebouwen in Amsterdam vanaf 2000. Meer informatie press@nai010.com.