Trauma’s van vluchtelingen en migranten onvoldoende erkend

In haar rede neemt Conny Rijken het publiek mee op een virtuele reis die mensen maken wanneer ze verdreven worden door oorlog, rampen of onderdrukking of wanneer ze vertrekken uit vrije wil. Daarbij beschrijft Rijken de vele manieren waarop vluchtelingen en migranten het slachtoffer kunnen worden van mensenhandel, mensensmokkel, uitbuiting, misbruik en uitsluiting.

De herkenning en erkenning van zulke traumatische ervaringen schiet volgens de hoogleraar zwaar tekort. Zo krijgen slachtoffers van mensenhandel doorgaans pas recht op verblijf als ze meewerken aan een strafrechtelijke procedure om de daders te vervolgen, terwijl zulke procedures niet (kunnen) worden gevoerd. Na aankomst in Europa bevinden vluchtelingen en migranten zich vaak in een kwetsbare positie en lopen ze op allerlei manieren kans (weer) slachtoffer te worden.

In Griekenland en Italië leven zoals bekend vele illegale migranten een bestaan in de marge van de samenleving. In 2015 waren dat er alleen in Griekenland naar schatting 900.000. Zij melden zich niet bij de autoriteiten omdat de kans op asiel klein is, omdat ze liever naar een Noord-Europa willen of omdat ze niet toegelaten worden in de kampen. Mensenhandelaren en uitbuiters liggen voor deze mensen altijd op de loer. De onwil van de andere Europese lidstaten om Italië en Griekenland te helpen, verergert hun situatie alleen maar.

Humanitaire verplichtingen

In de huidige geglobaliseerde wereld, waarin ook wereldwijde stabiliteit in ieders belang is, hebben wij niet alleen de wettelijke maar ook de morele verplichting om deze mensen in nood te helpen en de lasten daarvan te delen, betoogt Rijken. De huidige onderverdeling in vluchtelingen die op grond van internationale verdragen recht op bescherming hebben en andere migranten die dat niet hebben, is op grond van onze humanitaire verplichtingen niet langer houdbaar.

Bovendien is het beleid om vluchtelingen weg te houden van Europees grondgebied, zoals de EU-Turkije deal en Europese samenwerking in dit kader met landen als Sudan, Libië en Eritrea, om diverse redenen problematisch, aldus Rijken. Dit huidige beleid geeft weer hoe slecht we kunnen of willen begrijpen wat er werkelijk aan de hand is.

Rijkens onderzoek is er de komende jaren op gericht om diverse kennishiaten op te vullen. Zo bekijkt ze hoe diverse manieren van slachtofferschap in de wetgeving opgenomen moeten worden, in hoeverre de EU en EU-lidstaten internationale verdragen schenden en hoe illegalen in steden weten te overleven. Dat laatste onderzoek voert zij uit binnen Data Science for Humanitarian Innovation, onderdeel van Data Science Center Tilburg.

Lees meer in de oratie: Victimisation through Migration

Prof. dr. Conny Rijken is sinds 1 januari 2016 hoogleraar Human Trafficking and Globalization bij het International Victimology Institute Tilburg (INTERVICT), dat deel uitmaakt van Tilburg Law School. Ze richt zich in het bijzonder op uitbuiting en andere schendingen van de mensenrechten in de context van mondiale migratie. Haar leerstoel wordt deels gefinancierd door CoMensha.