Oratie Schaafsma: Politieke excuses als precaire weg naar een vreedzamere toekomst
Persbericht - 12 juni 2018 In de afgelopen decennia hebben meer dan 60 landen 300 publiekelijke excuses aangeboden voor mensenrechtenschendingen binnen of buiten de eigen landsgrenzen. Dat blijkt uit het grootschalig internationaal onderzoek van hoogleraar Juliette Schaafsma, die op 15 juni haar oratie houdt. Excuses kunnen de verhoudingen tussen mensen herstellen: dan hebben ze een transformatieve werking. Maar als staten excuses uitspreken is de situatie complexer: soms worden collectief uitgesproken excuses intern niet gedeeld en roepen zij meer vragen op over schuld, schaamte en verzoening. Ook spelen culturele verschillen een rol. Schaafsma onderzoekt de betekenis van en de mogelijke rol die politieke excuses in verzoeningsprocessen kunnen spelen.
Volgens Schaafsma, die in 2016 een prestigieuze ERC-beurs ontving voor haar onderzoek, kan niet zonder meer gezegd kan worden dat politieke excuses daadwerkelijk bijdragen aan een verbeterde verstandhouding tussen landen of groepen. Politieke excuses zeggen veel over hoe we kijken naar onszelf, naar slachtoffers en daders en naar verleden, heden en toekomst. De opkomst van emancipatiebewegingen vanaf de jaren zestig speelden een belangrijke rol, zoals de Civil Rights Movement in de VS en de tweede feministische golf.
Brandt en Bush
Willy Brandt maakte in 1970 diepe indruk met zijn knieval in Warschau. Maar politieke excuses kunnen de situatie ook verslechteren, zoals het geval lijkt toen president Bush zich in zijn excuses voor de toestanden in Abu Ghraib vooral zorgen leek te maken over het Amerikaanse imago. Het is een precaire balans, die tussen herinneren, het erkennen van fouten en toegebracht leed, en het bereiken van verzoening.
Politieke excuses staan op een scharnierpunt tussen een door schuld belast verleden en een door emoties beladen toekomst. Schaafsma meent dat er niet veel alternatieven zijn om mensenrechtenschendingen en conflicten om te zetten in een vreedzame toekomst. Dat inspireert haar om te onderzoeken of en wanneer politieke excuses op het wereldtoneel een transformatieve kracht kunnen hebben of tenminste in een ‘bezeten wereld’ (Huizinga) een opening naar de toekomst kunnen bieden.
Noot voor de pers
Prof. Juliette Schaafsma, hoogleraar Cultures in Interaction: Conflict and Reconciliation van de Tilburg School of Humanities and Digital Sciences houdt haar oratie op vrijdag 15 juni om 16.15 uur in de aula van de universiteit. Titel: Politieke excuses tussen belast verleden en beladen toekomst. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met persvoorlichting@tilburguniversity.edu, of 013 - 466 3579.