Wederkerigheid cruciaal in verspreiding vroegmodern faillissementsrecht
In vroegmoderne Duitse steden vond vanaf de tweede helft van de 17e eeuw een relatief snelle ontwikkeling van het faillissementsrecht plaats waarbij ‘vreemde’ crediteurs dezelfde rechten kregen als lokale crediteurs binnen de stad. Bovendien waren de wettelijke bepalingen grotendeels identiek in verschillende steden. Rechtshistoricus Remko Mooi bestudeerde aan de hand van historische brieven hoe deze bijzondere herijking van rechten in z’n werk ging. Wederkerigheid blijkt een cruciale factor te zijn geweest. Mooi promoveert op 25 januari 2023 op dit onderzoek aan Tilburg University.
Onder middeleeuws Duits recht hadden niet-lokale crediteuren een fundamenteel nadelige positie in faillissementen. Gewoonlijk werden eerst lokale crediteuren uitbetaald uit de te gelde gemaakte boedel, waarna vaak weinig tot niets overbleef voor hen die niet binnen de stadsgrenzen woonden.
Dit veranderde echter vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw. In een groeiend aantal Duitse steden stelde een recht op gelijke behandeling de vorderingen van lokale en niet-lokale (‘vreemde’) crediteuren op gelijke voet. Het relatief korte tijdsbestek van enkele decennia waarbinnen deze ontwikkeling in faillissementsrechtelijk autonome steden plaatsvond, is opmerkelijk. Ook het feit dat de door de steden aangenomen bepalingen van stadsrecht grotendeels identiek waren, is opvallend.
Rechtshistoricus Remko Mooi onderzocht hoe deze belangrijke herijking van de rechten van vreemden in faillissementen heeft plaatsgevonden. Hij bestudeerde daartoe correspondentie tussen de stadsraden van Frankfurt am Main en enkele andere belangrijke handelssteden uit de Zuid-Duitse gebieden, onder andere Basel, Neurenberg, Zürich, en Genève.
Beginsel van reciprociteit
Uit het onderzoek blijkt dat het beginsel van reciprociteit een doorslaggevende rol speelde bij de brede adoptie van dit recht op gelijke behandeling. De groeiende groep steden die niet-lokale crediteuren gelijke behandeling toekende in faillissementen, deed dat enkel onder een strikte voorwaarde van wederkerigheid. De thuisstad van de crediteur moest dus een soortgelijk recht toekennen aan niet-lokale crediteurs. De mechaniek van de regel stimuleerde zodoende haar verdere verspreiding. Steden wilden voorkomen dat hun eigen burgers in andere steden zouden worden achtergesteld bij faillissementen, en hadden nu een direct, zwaarwegend belang om de inclusiviteit van het eigen faillissementsrecht te vergroten.
Het onderzoek levert bijdrages aan historiografische debatten over vroegmodern faillissementsrecht, de inclusiviteit van rechtssystemen, en vroegmoderne handel. Daarnaast haakt het ook aan bij debatten over de verspreiding en overname van rechtsregels door rechtssystemen (‘legal transplants’). De snelle adoptie van een rechtsregel door verschillende, juridisch gezien grotendeels autonome steden, valt bijvoorbeeld te verklaren door de economische waarde van die rechtsregel voor steden en hun burgers.
Promotie
Remko Mooi promoveert op woensdag 25 januari 2023 om 16.00 uur in de aula van Tilburg University. De promotie is te volgen via livestream. Titel proefschrift: Without regard to foreignness, promotores: prof. dr. D. De ruysscher, prof. dr. R.C.H. Lesaffer.
Noot voor de pers
Voor meer informatie en vragen is Remko Mooi te bereiken op tel. 013 - 466 2765 / e-mail R.J.Mooi@tilburguniversity.edu. Een recensie-exemplaar is aan te vragen via persvoorlichters@tilburguniversity.edu.