Brabant-Collectie Startpagina 2

"Een snoepwinkel voor wie van Brabants cultureel erfgoed houdt"

Restauratieproject KIJK... COPPENS

Restauratie en Conservering van de kerncollectie Martien Coppens

Sinds 1998 beheert de Brabant-Collectie, onderdeel van Tilburg University (TiU), een bijzondere verzameling foto's van Martien Coppens. Coppens, overleden in 1986, was een van Nederlands meest vooraanstaande fotografen van de afgelopen eeuw. Hoewel Brabant zijn voornaamste werkterrein was, gaat de kwaliteit en de betekenis van zijn werk de regionale en nationale grenzen ver te boven.

Zoeken in de Brabant-Collectie

Inleiding op het werk en de restauratie

Coppens maakte niet alleen de opnamen, hij vervaardigde zelf ook de afdrukken. Dat maakt zijn foto's (op groot formaat) niet alleen origineel, maar ook uniek. Samen vormen deze 1632 zogenaamde 'vintage prints' die de Brabant-Collectie sinds 1998 beheert achtnegende deel van de in totaal 1836 foto's die Coppens op latere leeftijd bestempelde tot het beste van zijn omvangrijke fotografische oeuvre van in totaal ruim 50.000 opnamen. Tegelijkertijd verdeelde hij deze 'kerncollectie' onder zijn kinderen, negen in getal.

Ruim tien jaar na zijn overlijden brachten acht van de negen kinderen hun deel van de kerncollectie onder bij de Brabant-Collectie. Zoon Jan, eveneens begenadigd fotograaf en bovendien vermaard fotohistoricus, speelde een belangrijke rol bij de totstandkoming van deze bruikleen. In de overeenkomst die eraan ten grondslag ligt zijn nadere afspraken gemaakt ten aanzien van beheer, ontsluiting en beschikbaarstelling.

Zo werd in de overeenkomst die Tilburg University (toentertijd overigens nog Katholieke Universiteit Brabant geheten) enerzijds en de individuele kinderen Coppens anderzijds op 29 november 1998 met elkaar hebben gesloten een aantal activiteiten opgesomd die de Brabant-Collectie in het kader van haar beheerstaak zou uitvoeren.

Een van de acties betrof het aanbrengen van nieuwe passe-partouts. Echter, nadat in het kader van het project Brabantse Fotografie van de Twintigste Eeuw voor dit doel extra financiële middelen waren verworven, veranderden korte tijd later de inzichten ten aanzien van deze aanvankelijk als nuttig ervaren aanpak en wel zodanig dat uitvoering ervan niet meer wenselijk werd geacht.

Om beter zicht te krijgen op de nieuwste inzichten en de mogelijkheden de Coppens-collectie adequaat te conserveren heeft de Brabant-Collectie zich de afgelopen jaren door externe deskundigen van o.a. het Nederlands Fotomuseum te Rotterdam en het Gemeentearchief Amsterdam laten adviseren. Gelijktijdig heeft zij de interne organisatie van het onderdeel fotografie herzien (Beeld en Geluid) en de interne deskundigheid bevorderd o.a. door het aantrekken van een ter zake kundige conservator.

Dit alles vormde de basis voor het in dit voorstel gepresenteerde project.

Doel van het project KIJK... COPPENS

Doel van het project KIJK... COPPENS, restauratie en conservering kerncollectie Martien Coppens is het volgens de nieuwste inzichten veiligstellen en toegankelijk maken van de kerncollectie Martien Coppens (1632 vintage prints) en wel door het optimaliseren van:

  1. De fysieke gesteldheid van de afzonderlijke foto's;
  2. Zowel de verpakking van de afzonderlijke foto's als de berging van de collectie in zijn totaliteit;
  3. De raadpleeg- en de reproductiemogelijkheden.

1. Het optimaliseren van de fysieke gesteldheid van de afzonderlijke foto's

Het optimaliseren van de huidige conditie van de foto's zal vooral worden bereikt door:

  • het verwijderen van schadelijke invloeden (met name gomtape en verzuurde passe-partouts);
  • het herstellen van beschadigingen (met name gebruiksschade uit het verleden).

2. Het optimaliseren van zowel de verpakking van de afzonderlijke foto's als de berging van de collectie in zijn totaliteit

Het optimaliseren van de verpakkings- en opbergcondities zal vooral worden bereikt door:

  • het monteren van de foto's op zuurvrij fotoarchiefkarton waarbij gewerkt wordt op basis van een drietal standaardformaten, plus het aanbrengen van Melinex-hoezen;
  • het in beperkte hoeveelheden op formaat bergen van de gemonteerde en van een Melinex-hoes voorziene foto's in passende zuurvrije dozen;
  • deze dozen op hun beurt op adequate wijze te bergen;
  • het optimaliseren van de klimatologische condities van de depotruimte inclusief het permanent monitoren van temperatuur en relatieve vochtigheid.
  • Alle te gebruiken materialen zullen van hoogwaardige kwaliteit zijn en aan de geldende normen voor fotoconservering voldoen (PAT-gecertificeerd).

3. Het optimaliseren van de raadpleeg- en de reproductiemogelijkheden

Het optimaliseren van de raadpleegmogelijkheden wordt bereikt door:

  • het toepassen van bovengenoemde bergingsmethode, waardoor het in de praktijk aanzienlijk eenvoudiger wordt (en dus met minder risico op mechanische schade) om de originele foto's in te zien of beschikbaar te stellen aan bezoekers;
  • het gelijktijdig laten maken van hoogwaardige fotonegatieven en digitale scans op hoge resolutie, waardoor de noodzaak om de originele foto's tevoorschijn te halen ten behoeve van raadpleging en reproductie, inclusief het risico op beschadigingen, aanzienlijk wordt beperkt.
  • het optimaliseren van de huidige beschrijvingen in de databank, waardoor op een adequate wijze een relatie kan worden gelegd tussen een zoekvraag en de foto's die mogelijkerwijs het antwoord vormen op de betreffende vraag.
Resultaat van het project

Het resultaat van het project zal zijn een optimaal geconserveerde, verpakte en geborgen kerncollectie Martien Coppens en wel op een zodanige wijze dat niet alleen de conditie van de afzonderlijke foto's geoptimaliseerd zal zijn, maar ook de handling en de raadpleegmogelijkheden bij zowel interne als externe dienstverlening (inzage, bruikleen e.d.).

Het risico op mechanische schade zal hiermee tot een minimum worden beperkt. Gelijktijdig zullen hoogwaardige scans en de vernieuwde Fotobank Martien Coppens zorgen voor een optimale toegankelijkheid voor het brede publiek.

Werkwijze

De in het kader van het project uitgevoerde activiteiten zullen gebaseerd zijn op de nieuwste inzichten op het gebied van fotoconservering en er zal gewerkt worden met materialen die aan de gestelde normen (o.a. PAT) voldoen.

Er zal worden samengewerkt met gespecialiseerde instellingen en bedrijven. Zo zijn er in de aanloop van het project adviezen ingewonnen bij het Fotorestauratie Atelier te Rotterdam (sinds vorig jaar onderdeel van het Nederlands Fotomuseum) en het Gemeentearchief Amsterdam.

Waar nodig zullen de werkzaamheden worden uitbesteed aan specialisten (fotorestauratie, digitalisering e.d.), waar mogelijk en verantwoord zullen werkzaamheden o.l.v. een conservator in eigen beheer worden uitgevoerd.

Alle werkzaamheden t.a.v. de foto's zullen nauwkeurig worden geregistreerd en gedocumenteerd. Dit houdt o.a. in dat alle foto's vóór en na behandeling zullen worden gefotografeerd (digitaal) en dat de betreffende opnamen deel uit zullen maken van het behandeldossier.