Nuno Oliveira ontwikkelde coronatool

“Ook een onderzoeker kan eerste hulp bij crises verstrekken’

Bij ondernemers in het midden- en kleinbedrijf hakt de coronacrisis er extra hard in. Hun toegang tot financiële bronnen, advies en politiek is meestal minder dan die van grote bedrijven. Daardoor kan het voor hen lastiger zijn om na deze schok weer op te veren. Terwijl juist deze ondernemers essentieel voor de economie zijn. 

De Tilburgse onderzoeker Nuno Oliveira trekt zich hun lot aan. Hij is zelf telg uit een Portugees mkb-ondernemersfamilie. Al jaren onderzoekt hij hoe ondernemers anticiperen op uitdagingen die op hun pad komen. Geen wonder dat hij direct op scherp stond toen het coronavirus uitbrak en de economie lamlegde. Als er een moment was waarop Oliveira wat kon betekenen was het nu. Maar de vraag was: hoe? Het antwoord kwam via zijn vriendin, vertelt hij. “Zij is een verpleegkundige die op de hartafdeling in een ziekenhuis in Londen werkt. Vanwege de coronacrisis moest ze nachtwachten op de intensive care draaien, terwijl ze dat normaal nooit deed. Ze vond het lastig om erachter te komen wat ze precies moest doen.” Oliveira besefte dat hetzelfde geldt voor ondernemers. “Ik dacht: juist nu zou je ze moeten helpen met antwoorden op hun vragen.”

Fast-track

Om het idee van Oliveira tot een succes te maken, was snelheid geboden. Maar direct in actie komen na een actualiteit is niet eenvoudig in de wetenschap. Niet alleen het onderzoek zelf is tijdrovend, ook het vinden van middelen om het te bekostigen. Oliveira stuitte via het hoofd van zijn afdeling (Organization Studies) op een mooie mogelijkheid. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) deed tijdens de corona-uitbraak in april een versnelde oproep (fast-track) voor onderzoeksvoorstellen rond de coronacrisis. En Oliveira reageerde direct. “Ik schreef in een weekend een voorstel op basis van mijn idee. En hoewel het mijn eerste NWO-voorstel ooit was, schoot ik meteen raak. Beginnersgeluk, denk ik.” Hij kon eind april al aan de slag met het verzamelen van data bij ondernemers uit de omgeving van de universiteit, de provincie Noord-Brabant.” Het onderzoek doorliep drie fasen, vertelt Oliveira. “In de eerste survey inventariseerden wij wat de impact van de schok op de verschillende aspecten van de business was. Vervolgens, in mei, gingen we na hoe ondernemers hierop anticipeerden. En tot slot, in juli, vroegen we wat hen kon helpen.” Ze enquêteerden ruim 1.700 ondernemers. Uit het onderzoek bleek dat ondernemers zoeken naar goedkope en positieve praktische informatie: adviezen die ze direct kunnen gebruiken om in actie te komen. “Ze maken zich geen zorgen over de toekomst maar over vandaag.” 

Wendbaar en weerbaar vogeltje

Oliveira haalde uit het onderzoek en extra diepte-interviews bruikbare tips en best practices. En hij wilde die informatie gratis beschikbaar stellen aan ondernemers. Hij noemde zijn project Kolibrie. Die naam kreeg het vanwege de gelijkenis die ondernemers vertonen met dit wendbare en weerbare vogeltje. De naam staat ook voor ‘collaboration for business resilience in industries’. Waarom collaboration? “Uit mijn oudere onderzoeken weet ik dat samenwerking en delen van kennis helpt goedkoop en snel te ondernemen en fouten te voorkomen. Maar ondernemers zijn niet altijd even open over alles. Ze hebben een mentaliteit van: ik kan het zelf wel. Dat maakt ze minder snel geneigd toe te geven dat ze hulp kunnen gebruiken. Ook kan openheid voor hen tricky zijn omdat een ander er met hun ideeën vandoor kan gaan.” 

Voor Oliveira werd steeds duidelijker wat zijn ‘gat in de markt’ was: een laagdrempelige anonieme COVID-19 zelfhulptool die ondernemers advies op maat geeft. Probleem was echter dat hij nog nooit zoiets had gebouwd. Gelukkig kon hij hiervoor terecht bij Dirk van den Berg, projectmanager entrepreneurship bij Tilburg University. Met zijn ondernemerservaring en -netwerk ondersteunt Van den Berg Tilburgse wetenschappers maatschappelijk verschil te maken. Hij hielp de Portugese onderzoeker onder meer bij het vinden van een software-ontwikkelaar. Oliveira: “Ik heb veel aan Dirk gehad. Aanvankelijk belden we zeer frequent, bijna elke dag. Hij hielp mij met zijn netwerk, taalkennis en advies over projectmanagement. In dat laatste blinken wij wetenschappers meestal niet uit.” Oliveira vindt het belangrijk dat de universiteit ondernemerschap stimuleert. Zeker nu. “Terecht als mensen vragen: waar waren jullie toen de coronacrisis uitbrak? Ook een onderzoeker kan eerste hulp bij crises bieden.”

Prototype

De Kolibri-tool is nu in de lucht. Ondernemers vinden via Kolibrie handige suggesties voor hun onderneming. Kan Oliveira een voorbeeld geven? “Een mooi advies is dat van een winkeleigenaar. In diens winkel mochten maar vijf mensen tegelijk naar binnen als gevolg van de 1,5 meter-regel. Om klanten niet teleur te stellen, maakte deze ondernemer het mogelijk afspraken te maken. Dit heeft als voordeel dat klanten veel meer aandacht en service krijgen. Zij hebben nu het gevoel dat ze er meer toe doen. Zo is het nadeel van corona in een voordeel omgeturnd.” 

De tool is nu nog vooral een prototype. Oliveira is hard bezig om Kolibri verder te ontwikkelen en na te gaan hoe hij hem bij ondernemers onder de aandacht kan brengen. Hij denkt dat de tool, in aangepaste vorm, ook handig kan zijn als eerste hulp bij wetswijzigingen die grote gevolgen voor ondernemers hebben. “Denk aan wetten die boeren dwingen hun veestapel in te krimpen om de stikstofemissie terug te dringen. Een tool met bruikbare informatie over hoe je hier als individuele ondernemer mee om kunt gaan zou het leed kunnen verzachten.” 

Nuno Oliveira – Organization Studies

Bezoek de website van Kolibrie