In 2030 is werken aan je eigen mentale gezondheid de normaalste zaak van de wereld
Mentale gezondheid is net zo belangrijk voor je welzijn als lichamelijke gezondheid. Dat klinkt als een open deur, maar over het algemeen zijn maar weinig mensen open over psychische klachten. Digitalisering kan een rol spelen bij het doorbreken van het taboe, ziet hoogleraar Innovatie van de geestelijke gezondheidszorg Inge Bongers. “Er worden volop nieuwe, digitale vormen van (zelf)zorg beschikbaar. Die technologie helpt om psychische kwetsbaarheid bespreekbaar te maken en de eigen regie op mentale gezondheid en welzijn te vergroten.”
“Eén op de vier mensen krijgt te maken met een periode van psychische kwetsbaarheid. Ben je het niet zelf, dan is het iemand in jouw naaste omgeving. Denk aan een burn-out, stress of angst- en spanningsklachten”, vertelt Inge Bongers. Naast haar werk als wetenschapper bij Tilburg University is ze al jaren werkzaam bij GGZ Eindhoven als programmaleider Onderzoek en kent ze ook de dagelijkse praktijk van de geestelijke gezondheidszorg.
Eén op de vier mensen krijgt te maken met een periode van psychische kwetsbaarheid. Ben je het niet zelf, dan is het iemand in jouw naaste omgeving
Hoogleraar Innovatie van de geestelijke gezondheidszorg Inge Bongers
Meer zelfzorg
“Ondanks de recente aandacht, rust er nog steeds een stigma op psychische klachten. Dat maakt dat we er minder over praten en minder ondersteuning ervoor vragen. Je gaat eerder naar de huisarts met buikpijn dan met somberheid. Superzonde, want het kan enorme impact hebben op jezelf, je naasten en je werk of opleiding. Gelukkig zijn klachten in de meeste gevallen van voorbijgaande aard en is professionele hulp niet altijd nodig. Toch zijn de wachtlijsten en de druk op personeel in de geestelijke gezondheidszorg ongekend hoog. Meer zelfzorg is dan ook een logische en noodzakelijke ontwikkeling, die mede mogelijk wordt gemaakt door nieuwe digitale technologieën en eHealth toepassingen. Ik hoop dat in 2030 werken aan je eigen mentale gezondheid de normaalste zaak van de wereld is.”
Door toenemende wachtlijsten en personeelstekorten is de druk op de geestelijke gezondheidszorg ongekend hoog, meer zelfzorg is een logische en noodzakelijke ontwikkeling
Menselijk contact
Er zijn apps voor mindfulness, yoga en het stimuleren van het maken van ommetjes. Online behandelteams en digitale psychologen. Horloges die stress meten. En ga zo maar door. Gaan we straks volledig digitaal? Inge Bongers is enthousiast over wat digitalisering brengt, maar waarschuwt dat het geen doel op zich is. En zeker geen vervanging van menselijk contact. “Voor mensen kan digitale zorg een uitkomst zijn. Het helpt bijvoorbeeld bij het inpassen van hulp en ondersteuning in het dagelijks leven, waarmee de drempel lager wordt om wel die hulp te pakken. Denk ook aan de houdbaarheid van de zorg en de opvang van personeelstekorten als sommige taken bij zorgpersoneel worden weggehaald. Maar het mag er natuurlijk niet toe leiden dat mensen aan hun lot worden overgelaten.”
Voor mensen kan digitale zorg een uitkomst zijn, want het is laagdrempelig en kan beter worden ingepast in het dagelijks leven
“Te vaak wordt ongedifferentieerd gezegd dat we meer eHealth moeten aanbieden. Maar niet elke app is voor iedereen op elk moment geschikt. De wetenschap speelt een belangrijke rol om kritisch te kijken naar al deze aspecten in het ontwikkelen, testen en implementeren van eHealth toepassingen.”
Zorgtransformatie
Zoals beeldbellen gemeengoed is geworden op elk kantoor, zo moet eHealth gaan passen in het reguliere zorgaanbod. ‘Care as usual’, zegt Inge Bongers. “Voordat het zover is, moeten we met elkaar een heel andere mindset neerzetten, waarin digitale middelen een onlosmakelijk onderdeel zijn van preventie, ondersteuning en zorg. Dat is de grootste transformatie die we moeten aangaan. Dat vraagt heel veel van mensen. Neem als voorbeeld een slimme luier in verzorgingshuizen. Bij een bepaald niveau van verzadiging gaat een signaal naar een app. Zo kunnen verzorgenden verschonen wanneer dat nodig is en niet wanneer het op de planning staat. Dat heeft veel voordelen, maar vraagt wel dat het reguliere verschoningsrooster wordt losgelaten. En het vereist bepaalde digitale vaardigheid. Wellicht moet de organisatie daarvoor training aanbieden. Staan mensen daarvoor open? Is de werkgever bereid te investeren? De kosten gaan immers voor de baten uit.”
De grootste zorgtransformatie is om met elkaar een mindset te ontwikkelen waarin digitale middelen een onlosmakelijk onderdeel zijn van preventie, ondersteuning en zorg
Krachten bundelen
“Tilburg University kan met gedegen fundamenteel en missie-gedreven onderzoek helpen om de complexe digitale transitie op een menswaardige en warme manier van de grond te krijgen. Je ontkomt daarbij niet aan multidisciplinaire samenwerking. We hebben alle expertises binnen onze universiteit nodig. Onderzoekers van Tranzo (TSB) zijn heel sterk in wat wij Human Centered Design noemen. Onderzoek in co-creatie met patiënten en zorgverleners, dat leidt tot oplossingen die beter aansluiten op leefwereld van de patiënt en de praktijk waarin professionals werken. Voor de hardere Artificial Intelligence en expertise op communicatie en taalgebruik heb je de wetenschappers van TSHD nodig. Daarnaast zijn er de juridische en ethische vraagstukken voor TLS. Organisatiewetenschappers voor de veranderende werkprocessen. En de economen van TiSEM voor vraagstukken over betaalbaarheid en vergoedingen. Gelukkig is het ontzettend leuk om dit met elkaar te doen. In de Universiteitsbrede Academische Werkplaats ‘Digitale Gezondheid en Mentaal Welbevinden’ gaan we onze krachten bundelen.”
Om de digitale zorgtransitie op een menswaardige en warme manier van de grond te krijgen hebben we alle expertises binnen onze universiteit nodig
Preventie
Samenwerking werpt zijn vruchten af, vertelt Inge. “We hebben plannen om een terugvalpreventietool voor mensen met een ernstige psychische aandoening te ontwikkelen. Deze tool attendeert de patiënt op bepaalde triggers, zodat je je hier meer bewust van wordt. Samen met een hulpverlener kun je hierop acteren om te voorkomen dat je terugvalt of in crisis geraakt. Een ander prachtig voorbeeld is ‘eHealth junior’, een groot project, gehonoreerd door NWA, dat we in een consortium met onder meer het Erasmus MC, de Erasmus Universiteit en het UMC Utrecht uitvoeren. Het doel is om apps te ontwikkelen, te evalueren en implementeren die kinderen met chronische lichamelijke aandoeningen en hun zorgverleners, bijvoorbeeld kinderartsen helpen om psychische problemen voor te zijn. Spelenderwijs en met challenges willen we deze kinderen helpen nèt wat makkelijker aansluiting te vinden bij leeftijdsgenootjes. Om nèt wat makkelijker mee kunnen doen met normale dingen die een kind wil doen. Hiermee vergroten we het welzijn van deze kinderen en hun ouders. Een echt verschil maken voor een kwetsbare groep. Die impact is waar ik het voor doe. Dat ik daar met mijn onderzoek een bijdrage aan mag leveren, daar word ik helemaal warm van.”
Met het project eHealth Junior maken we echt verschil voor kinderen met chronische lichamelijke aandoeningen en hun ouders
Meer informatie
Inge Bongers is Hoogleraar Evidence Based Management van Innovatie in de (geestelijke) gezondheidszorg bij het departement Tranzo, Tilburg School of Social and Behavioral Sciences (TSB) en programmaleider van de Academische Werkplaats Technologische en Sociale Innovatie voor Mentale Gezondheid. Daarnaast werkt zij al vele jaren voor GGZ Eindhoven, momenteel als programmaleider van de onderzoeksgroep Evidence-Based Management van Innovatie (EBMI). Hier coördineert ze praktijkgericht onderzoek gericht op het ontwikkelen, implementeren en opschalen van innovaties in zorg en welzijn. Samen met hoogleraar Communicatie en Cognitie Emiel Krahmer is zij de kartrekker van de universiteit brede Academische Werkplaats Digitale Gezondheid en Mentaal Welbevinden die de komende tijd verder invulling krijgt. Ze is daarnaast de contactpersoon van TAISIG voor vragen over AI applicaties en concepten.
