New Common - Elbow bump - Margriet Sitskoorn

De coronacrisis vraagt om een zoektocht naar het nieuwe ‘samen’

Opinie

De coronacrisis is nog steeds ongekend. Voorlopig zal nog gedurende een behoorlijk lange tijd niets normaal zijn. In dit licht presenteren vijftig Tilburgse wetenschappers een nieuw denkconcept: ‘The New Common’, waarbij het woord common verwijst naar een publieke gezamenlijkheid en gemeenschappelijkheid.

Door initiatiefnemers Emile Aarts, Hein Fleuren, Margriet Sitskoorn en Ton Wilthagen
Dit artikel verscheen eerder op www.socialevraagstukken.nl.

Wat begon als een incident op een Chinese veemarkt groeide uit tot een heuse pandemie. Na de eerste uitbraak in maart nam het kabinet de regie en kondigde de eerste coronamaatregelen af. Het ging vooral om afstand houden en hoe te handelen bij klachten. Al snel werd duidelijk dat de discussie zich toespitste op de effecten van de crisis op de zorg en het beteugelen van de verspreiding van het virus. Televisie- en radioprogramma’s werden gevuld met virologen, epidemiologen, IC-deskundigen en andere medici die hun waardevolle inzichten met het brede publiek deelden. Een coronadashboard werd ontwikkeld om de verspreiding van het virus nauwlettend te kunnen volgen.

Na een eerste piek in het aantal besmettingen en het aantal overleden coronapatiënten in april leek het er rond de zomer op dat het virus redelijk onder controle was. Wel werd er voortdurend op gewezen dat een mogelijke tweede of zelfs derde golf zou kunnen volgen. Momenteel stijgt het aantal besmettingen weer.

De coronacrisis zal enorme en wellicht ook blijvende gevolgen hebben

Langzaam wordt echter duidelijk dat de coronacrisis enorme en wellicht ook blijvende gevolgen zal hebben. Niet alleen op onze gezondheid maar ook in brede zin op de maatschappij. Denk aan de toenemende werkloosheid, het fors krimpen van sectoren, zoals luchtvaart, cultuur, horeca en recreatie, groeiend nationalisme en protectionisme tussen landen, grootschalige eenzaamheid, afnemende solidariteit tussen generaties, aanscherping van de tegenstelling tussen arm en rijk en desastreuze gevolgen voor de zwakkeren en hulpbehoevenden in onze samenleving. Een vaccin gaat deze problemen niet allemaal oplossen (zie SCP, 2020).

Premier Mark Rutte introduceerde eerder termen als het ‘nieuwe normaal’ en de ‘anderhalvemetersamenleving’. Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat er op korte termijn een nieuw normaal komt. Voorlopig zal nog gedurende een behoorlijk lange tijd niets normaal zijn. De zaken in het dagelijks leven zullen nog lang onvoorspelbaar zijn en voorlopig niet of nooit meer hun gewone gangetje gaan. Het is begrijpelijk dat mensen zich hierover onzeker, bezorgd en zelfs depressief voelen, zoals diverse onderzoeken aantonen (EenVandaag opiniepanel, 2020).

Het nieuwe samen, beter dan het oude

Daarom is het urgent dat vanuit de mens- en maatschappijwetenschappen wordt bijgedragen aan een nieuw perspectief. Nodig is een optimistische en toekomstgerichte kijk op de wijze waarop we innovatief en in gezamenlijkheid de oorzaken en gevolgen van de huidige crisis kunnen aanpakken. Voor het analyseren en begrijpen van de effecten van de COVID-19 pandemie zijn inzichten nodig uit vele vakgebieden: cultureel, economisch, juridisch, filosofisch, psychologisch, sociologisch, digitaal-technologisch en theologisch.

We moeten op zoek een nieuw ‘samen’, naar nieuwe vormen van saamhorigheid, solidariteit en participatie op basis van een breder welvaartsdenken. De ambitie moet zijn dat dat nieuwe samen eerder beter dan slechter wordt dan het oude samen. De oude manier waarop we de samenleving hadden ingericht, heeft ons tenslotte ook in deze crisis gebracht. De bovengenoemde problemen hebben hun grondslag al in de tijd voor de corona-uitbraak en worden nu uitvergroot. De huidige crisis is een ecologische systeemcrisis die vervolgens heeft geleid tot een gezondheids- een economische en een sociale crisis.

The New Common

Met een groep van vijftig Tilburgse wetenschappers duiden we dit nieuwe denkconcept aan met de Engelstalige term ‘The New Common’, waarbij het woord common verwijst naar een publieke gezamenlijkheid en gemeenschappelijkheid. De eerste bevindingen en visies zijn vervat in een boek met de gelijknamige titel: ‘The New Common: How the Covid-19 Pandemic is Transforming Society’ (Aarts et.al., 2020). In dit boek, dat op 19 september verscheen, geven de onderzoekers inzicht in de effecten van de COVID-19 pandemie vanuit het perspectief van de sociale en geesteswetenschappen op allerlei maatschappelijke terreinen.

Het is zonneklaar dat de maatschappij en onze planeet nog kwetsbaarder zullen worden als we niet gaan vernieuwen en veranderen

De bijdragen aan het boek maken duidelijk dat het pad naar een nieuw en beter samen niet gemakkelijk zal zijn. Er is een grote noodzaak om dat pad in te slaan, maar naast kansen zijn er ook legio bedreigingen en onzekerheden. Zo kan de digitale transformatie leiden tot aanmerkelijke verbeteringen op het vlak van gezondheid, het milieu en politieke deelname. Maar diezelfde technologie kan ook op gespannen voet komen te staan met mensenrechten.

Meer nadruk op het lokale

Ook meer nadruk op het lokale, zowel in beleid als in productie en dienstverlening, kan een bijdrage leveren aan een nieuwe en integrale gezamenlijkheid, en tevens aan het versterken van duurzaamheidsontwikkelingen. Mensen bevinden zich op het kruispunt van allerlei maatschappelijke systemen en worden momenteel partieel, gefragmenteerd en suboptimaal bejegend in rollen als werknemer, ouder, cliënt, patiënt, consument enzovoort (De Sousa Santos, 2002). Maar de vraag is of het lokale niveau voldoende middelen en expertise heeft voor een daadwerkelijk integrale benadering van maatschappelijke en individuele problematiek. Zeker in financieel ongewisse tijden.

Het is echter zonneklaar dat de maatschappij en onze planeet nog kwetsbaarder zullen worden als we niet gaan vernieuwen en veranderen. Als wetenschappers willen we deze opgave gezamenlijk oppakken met maatschappelijke partijen en organisaties. Dat zien we als onze verantwoordelijkheid en als de manier om onze kennis tot waarde te brengen.

Het 'New Common'

De coronacrisis zet grote maatschappelijke uitdagingen op scherp. Tilburg University deelt kennis en inzichten om onze samenleving opnieuw vorm te geven. Over dit ‘nieuw samen’ gaan we graag in gesprek.

Publicatiedatum: 22 september 2020