Energiemarkt moet beter reguleren om vertrouwen terug te winnen

Opinie 2 minuten

De energiemarkt moet zorgen dat eindgebruikers niet de dupe worden van failliete energieleveranciers. Want daarmee wordt het vertrouwen ondermijnd, terwijl de medewerking van consumenten hard nodig is in de energietransitie.

door Bert Willems

Door de hoge energieprijzen ging de laatste maanden een handvol energieleveranciers over kop. Deze leveranciers beloofden consumenten een vaste, relatief lage energieprijs, maar konden deze belofte niet waarmaken. Ze kochten energie in op de korte-termijn volatiele spotmarkt maar liepen hierdoor wel extra risico. Bij stijgende energieprijzen zouden ze moeten verkopen met verlies. En met te kleine financiële buffers overleefden deze leveranciers de prijspieken niet. Hun klanten werden hiervan de dupe. Weliswaar werd hun energie niet afgesloten en kregen ze een nieuwe energieleverancier toegewezen, maar vaak betaalden ze hiervoor wel grof geld. Consumenten die zich probeerden in te dekken tegen prijsfluctuaties met een vaste prijs, hebben de moeite voor niets gedaan.

Op zich is het niet erg dat af en toe een energieleverancier failliet gaat en deze situatie is ook niet uniek voor Nederland. Maar wanneer eindgebruikers hier te veel hinder van ondervinden, dan wordt het vertrouwen in de energiemarkt ondermijnd. Die consumenten zijn juist hard nodig voor een succesvolle energietransitie. Van hen wordt verwacht dat ze in de toekomst zelf een deel energie opwekken, hun verbruik afstemmen op de groothandelsprijzen en niet allemaal gelijktijdig hun auto opladen. Dit kan enkel als ze met vertrouwen contracten kunnen afsluiten en hun risico’s beheersen. Dit vertrouwen is nu geschaad. Een vernieuwde regulering van de eindgebruikersmarkt is daarom nodig.

De consumenten zijn hard nodig voor een succesvolle energietransitie.

Lessen uit de banksector

We kunnen hiervoor lessen trekken uit de banksector. Ook hier is vertrouwen belangrijk, en is het lastig voor consumenten om in te schatten hoe prudent banken met hun geld omspringen. Er wordt hier onder andere gewerkt met kapitaaltoereikendheidsvereisten en een depositogarantiestelsel. Gelijkaardige maatregelen zijn nodig voor de energiesector

(a) De regulator moet toezien op de risico’s die energieleveranciers nemen, en hen verplichten tot het aanhouden van voldoende financiële buffers voor onafgedekte risico’s.

(b) De sector doet er goed aan samen te werken om een verzekering te creëren die uitbetaalt bij faillissement van de leveranciers. Consumenten moeten dan het prijsverschil terugkrijgen tussen het oude en het nieuwe contract. Door deze maatregelen verhoogt het vertrouwen van consumenten en kunnen ze zich indekken tegen prijsrisico’s.

Veerkrachtig en flexibel energiesysteem

Dit indekken van prijsrisco’s is echter niet het enige dat van belang is voor Nederland. Een veerkrachtig energiesysteem moet ook flexibel zijn, zodat het zich kan aanpassen aan externe schokken. Dit kan op systeemniveau, door bijvoorbeeld te investeren in technologieën die hoogcalorisch gas omzetten naar laagcalorisch gas, maar ook op het niveau van de consument. Consumenten kunnen hun verbruik verminderen of verschuiven naar andere tijdstippen of technologieën. Met een vaste-prijs contract hebben ze hiervoor geen financiële prikkel. In de toekomst moeten de marktregels aangepast worden zodat consumenten die zuinig zijn tijdens periodes van energieschaarste teveel gecontracteerde energie kunnen terugleveren aan het net in ruil voor een financiële vergoeding.

De energietransitie is een werk van lange adem. Hier is niet alleen technologische innovatie belangrijk, maar ook innovatie in de regelgeving. Het is belangrijk dat de voordelen, baten en risico’s daarbij goed belegd worden bij de overheid, consumenten, en bedrijven, en dat we voldoende ruimte laten voor vernieuwende initiatieven.