Hoe gaat het écht met je? Expertisecentrum TESC streeft naar verrijking in de behandelkamer en daarbuiten

Met de onderzoeksmethode experience sampling kan heel nauwkeurig worden bepaald welke interventie op welke moment het beste past voor een individu. Dat experience sampling een enorme vlucht heeft genomen in de medische en klinische psychologie vindt statisticus Joran Jongerling dan ook niet verwonderlijk: “Dat de gemiddelde patiënt niet bestaat wisten we al. Context is heel bepalend voor iemands stemming. Het kan grote gevolgen hebben als je een interventie krijgt aangeboden precies op het moment dat jij dat nodig hebt.”

Stapel boekjes

Ontwikkelingspsycholoog Eeske van Roekel beaamt dat: “In de klinische praktijk zien we al langer dat de one size fits all benadering lang niet altijd aansluit bij de werkelijkheid van patiënten. Technologie heeft het proces van experience sampling vooruitgeholpen. Voorheen kregen mensen een horloge dat om de zoveel tijd een piepje gaf als sein om een vragenlijst in te vullen in een boekje. Na verloop van tijd ging de patiënt met een stapel boekjes terug naar de behandelaar. Veel werk en omslachtig. Nu wordt data verzameld via apps en slimme horloges, maar ook met sensoren die bijvoorbeeld korte geluidsopnames maken van je omgeving. Zo brengen we de context in kaart. Voor deelnemers blijft het vrij intensief. Maar ze krijgen er persoonlijke feedback en zelfinzicht voor terug. Dat werkt motiverend.

We onderzoeken wel of het niet te belastend is, bijvoorbeeld voor deelnemers die ernstig ziek zijn. Dat blijkt niet het geval. Mensen voelen zich serieus genomen. Er wordt naar ze geluisterd en ze hebben er direct baat bij. Voor de toekomst zou het mooi zijn als deelnemers nog minder input hoeven geven. Met zo min mogelijk moeite zo rijk mogelijke data verzamelen.”

Internationale voorloper

Hoewel de methode experience sampling niet nieuw is in de wereld, is Tilburg University wel een internationale voorloper. Dat zit vooral in de aanpak binnen TESC. “De structurele verbinding tussen onderzoekers vanuit verschillende disciplines is redelijk uniek”, vertelt Joran. “Onderzoekers kijken vanuit verschillende achtergronden naar een bepaalde problematiek en trekken samen op. Er is heel bewust gekozen voor een combinatie van inhoudelijke experts en methodologen. We hebben elkaar nodig. Inhoudelijke onderzoekers geven betekenis aan het statistische onderzoek: je weet waar je het voor doet. Andersom hebben inhoudsdeskundigen er baat bij dat iemand technisch meekijkt. Dit gecoördineerde samenwerken, om onderzoek verder te brengen, elkaar te versterken en samen te blijven leren, dat is vooruitstrevend. Ook internationaal gezien. Daarnaast maakt dit het werk ook gewoon veel leuker. Je hoort en leert zoveel. Dat vind ik echt fantastisch.”

De belofte van dit type onderzoek ligt erin dat we kunnen ingrijpen op het moment dat mensen het echt nodig hebben

Eeske van Roekel

Positieve emoties

De werkwijze binnen TESC maakt onderzoek beter, maar welke resultaten worden bereikt in de praktijk? “Er zijn genoeg mooie voorbeelden van impact”, vindt Eeske. “Bijvoorbeeld op het gebied van het versterken van positieve emoties. We kijken of we mensen - in dit geval studenten - een oefening kunnen sturen op het moment dat ze zelf aangeven weinig positieve emoties te ervaren. Op die manier hoef je niet door te tobben, maar kun je meteen aan de slag om je beter te voelen. Hier gaat een preventieve werking vanuit: je voorkomt dat een klein probleem steeds groter wordt. Er zijn nog maar weinig andere studies die echt ingrijpen op het moment. Daar ligt de belofte van dit type onderzoek. Voor individuen, maar ook voor de klinische praktijk. Het kan helpen preventief in te grijpen bij risico op terugval in depressie of psychose bijvoorbeeld.”

Er bestaan veel apps voor rust, mindfulness en meditatie, maar vaak is niet wetenschappelijk bewezen dat dit écht werkt

Eeske van Roekel

Uit de ivoren toren

Eeske: “Natuurlijk gaan nieuwe methoden behandelaars niet vervangen. We stellen ons ten doel om de klinische praktijk te helpen en waardevolle en verrijkende input te bieden naast de klassieke behandelmethoden. Het sluit ook aan bij de maatschappelijke ontwikkeling van zelfmonitoring en zelfzorg. Dat gebeurt al volop. Met smartwatches wordt de hele dag in de gaten gehouden hoe je beweegt en er zijn volop apps voor rust, mindfulness en meditatie. Die zijn echter vaak niet geëvalueerd of gestoeld op wetenschappelijk onderzoek. Het zou mooi zijn als wij met ons onderzoek kunnen laten zien: dit is iets dat bewezen effectief is en écht werkt. Dit is ook wat ik zelf zo leuk vind. Het is niet vanuit je ivoren toren wat vragenlijsten uitgooien. Ons onderzoek is maatschappelijk relevant en kan direct impact hebben. Je hebt echt het gevoel dat je naar iets toewerkt waarmee je mensen kunt helpen.”

Voor het verwerken van de enorme hoeveelheden data die ons onderzoek oplevert zijn recent supercomputers aangeschaft voor TESC leden

Joran Jongerling

Supercomputer

TESC is begonnen met het idee om onderzoekers op het gebied van psychologie en statistiek met elkaar in contact te brengen. Dat netwerk is nu op orde. Wat zijn de vervolgstappen?  Joran vertelt: “We willen onze expertise zo efficiënt mogelijk inzetten en uitbreiden. Daarom richten we ons op een goede infrastructuur en het faciliteren van wetenschappers. Zo zijn er bijvoorbeeld meerdere supercomputers aangeschaft voor TESC-leden. Ons type onderzoek levert enorme hoeveelheden data op. Als je dat op een gewone laptop moet verwerken ben je rustig drie maanden bezig. We bieden ook centrale inkoop van apps en we spelen een rol bij het coördineren van het wearables onderzoek binnen de  universiteit. Tot slot werken we aan het ontwikkelen van skills in dit relatief jonge onderzoeksgebied. Bijvoorbeeld door middel van cursussen op het gebied van data-analyse en onderzoeksontwerp.”

Eeske: “We werken er ook aan om onze kennis en kunde naar buiten toe breder zichtbaar te maken. Door workshops toegankelijk te maken voor externe onderzoekers bijvoorbeeld. Het delen van expertise in het kader van open science. Dat werkt: mensen uit binnen en buitenland weten ons te vinden met allerlei vragen. Dan merk je wel dat die jaren ervaring en opgebouwde expertise echt meetellen.” 

Publicatiedatum: 4 april 2023