Hybride werken vraagt om balans en gezond verstand

Wetenschap Werkt 4min. Femke Trommels

Volledig terug naar kantoor na corona? Nee: hybride werken is een blijvertje, denkt hoogleraar arbeidspsychologie Marc van Veldhoven: “Telewerken bestaat al decennia, maar heeft door de pandemie een enorme boost gekregen. Dat is mooi, want er zitten veel positieve kanten aan voor werknemers. Maar er zijn ook punten van zorg en nogal wat onbeantwoorde vragen. Een goede toepassing van hybride werken is een zoektocht naar balans en een kwestie van het gezond verstand blijven gebruiken.”

Bij instellingen zoals universiteiten, ministeries en banken is hybride werken al jaren aan de orde. De strijd is echter nog niet overal gestreden. Sowieso is het percentage mensen dat thuiswerkt ook op het hoogtepunt van de crisis nooit boven de 50% gekomen. Van Veldhoven: “Voor een groot deel van de beroepsbevolking is het helemaal niet aan de orde. Het werk of de context leent zich er niet altijd voor. Dat geeft meteen al een probleem aan: er is sprake van ongelijkheid. Er is niet één plaatje te schetsen.”

Diversiteit

Het succes van hybride werken staat of valt met het erkennen van die verschillen, ziet Marc van Veldhoven. “De wensen van werknemers en die van (lijn)managers liggen bijvoorbeeld nog weleens uiteen. Zo’n 15% van de werkenden heeft op een of andere manier een leidinggevende functie. Zij kunnen hybride werken maken of breken, want support van de leidinggevende is essentieel gebleken om thuiswerken tot een succes te maken. Het maakt hierbij nogal uit of een leidinggevende een mensen-mens is en ervan gruwelt om iemand via een videoverbinding te moeten motiveren, of juist nuchter en rationeel is en vooral stuurt op targets. Er is ontzettend veel diversiteit. Sterker nog: de invloed op arbeid van het individu en de individuele leefsituatie wordt systematisch groter. Thuiswerken is afzien als het erg druk en chaotisch is thuis. En jouw woonruimte en internetverbinding kunnen wezenlijk slechter zijn dan die op kantoor of bij je collega’s. Dit heeft gevolgen voor werk en welzijn.”

De invloed van het individu en de individuele leefsituatie op arbeid wordt systematisch groter, met alle gevolgen van dien

Hoogleraar arbeidspsychologie Marc van Veldhoven

Stekker eruit

Naast persoonlijke kenmerken heeft ook de aard van het werk veel impact op hoe een hybride werkweek eruitziet. Van Veldhoven: “Onderzoek laat zien dat hoe meer autonoom mensen hun werkdag kunnen inrichten, hoe eerder ze geneigd zijn over hun grenzen te gaan. Verankering in vaste dagen voor vaste taken geeft kennelijk reden om op andere momenten te denken: nu is het genoeg. Heb je veel autonomie in je werk? Kies dan bewust wanneer je werkt en wanneer je herstelt. Leer zelf wanneer je even die stekker eruit moet trekken.”

Kies bewust wanneer je werkt en wanneer even de stekker eruit gaat, zeker wanneer je veel autonomie in je werk hebt

Hybride split

“Voor een softwareontwikkelaar is een dag op kantoor misschien niet veel anders dan een dag thuis. Een universitair docent zal kantoordagen juist vooral gebruiken voor lesgeven en vergaderen. Hierdoor kan een soort hybride split ontstaan: je baan thuis is anders dan je baan op kantoor. Misschien vind je deze werkdagen niet allebei even leuk. En er zit in het laatste geval een extra gevaar in: volgepropte kantoordagen gericht op efficiëntie bieden weinig ruimte voor informele sociale interactie. Werkgevers moeten goed nadenken over het belang dat ze hechten aan de informele organisatie en daar ruimte voor bieden, ook op kantoordagen.”

Het gevaar van compressie van taken op kantoordagen is dat het informele, sociale aspect van werk deels verloren gaat

Uitdagingen voor werkgevers

Zie ook de EenVandaag uitzending van vrijdag 9 juli met hoogleraar Arbeidsmartk Ton Wilthagen, over de uitdagingen van werkgevers als het gaat om hybride werken:

Vergaderen met een deel thuis en de rest op kantoor: de uitdagingen voor werkgevers van anders werken na corona - EenVandaag (avrotros.nl)

Online samenleving

Marc van Veldhoven is onderdeel van een groep beleidsmakers, experts en wetenschappers die zich bezighoudt met vraagstukken rondom de online samenleving, op initiatief van de Ministeries. Van sociale implicaties en groeiende ongelijkheid tot gezondheid, welzijn en de gevolgen voor de woning- en arbeidsmarkt. “Hybride werken ligt overal op tafel en er wordt urgentie gevoeld om hiermee aan de slag te gaan. Er hangt dan ook ontzettend veel mee samen. Er zijn sociaal-maatschappelijke implicaties: de maatschappij is nu al ingedeeld in ‘bubbels’. Wordt dat versterkt als mensen minder vaak een "ander geluid" horen, zoals ze dat ze nu vaak van collega’s krijgen? Er zijn gezondheidsvraagstukken: beeldschermwerk is ontzettend belastend voor nek en schouders. Gebrek aan lichaamsbeweging is een enorm maatschappelijk probleem. Ook juridisch is er van alles uit te zoeken: wie is verantwoordelijk voor de thuiswerkplek? Wie betaalt die? Denk ook aan aansprakelijkheid: als jij thuis van de trap valt tijdens je thuiswerkdag, is dat dan een arbeidsongeval?”

Hybride werken in onze digitale samenleving roept de nodige vragen op voor maatschappij, gezondheid, welzijn en wetgeving

Afwisseling en gezondheid

“De steeds verdergaande digitalisering heeft grote gevolgen voor de werkdag. We worden gedomineerd door digitale middelen en zijn steeds meer gebonden aan een hele waaier van portals en software via onze internetverbinding. Dat heeft vanuit arbeidspsychologisch oogpunt vooral gevolgen voor de mate van afwisseling in het werk, en voor hoe leuk en gezond het werk is. Hybride werken legt nog meer nadruk op de vragen die toch al bestonden rondom de verdergaande digitalisering van de arbeid, en de impact hiervan op het werk en het leven van mensen. Voorlopig hoef ik me niet te vervelen.”