“Ik ben te lui om beroemd te zijn”
Marc Swerts is hoogleraar aan Tilburg University, maar ook schrijver en saxofonist. Dit voorjaar kwam zijn derde boek uit. Het draait opnieuw om de gebeurtenissen op ‘een Brabantse universiteit’. “Het is leuk om te schrijven over slimme mensen die domme dingen doen.”
De halve wereld is je derde boek. Waar gaat het over?
“Het gaat over vernieuwingsdrang. De halve wereld speelt zich af in de setting van een Brabantse universiteit, net zoals mijn eerdere boeken. Er komt een Nederlandse Amerikaan naar de universiteit die vindt dat dingen anders moeten. Daartegenover staat een Belg die in mijn eerdere boeken ook al wat last had van Nederlanders. Zijn gevoel van irritatie neemt bij die Amerikaan nog grotere vormen aan. De Belg is wat traditioneler en snapt niet waar al die nieuwlichterij goed voor is. De Amerikaan en Belg willen allebei belangrijk zijn. Vanzelfsprekend botst dat. Mijn eerste boek, Dekker – een campusroman, ging over het prijzencircus op de universiteit. Het tweede, Nach Schwitzerland, over escapisme.”
Waarom schrijf je zo graag over de academische wereld?
“De universiteit is mijn biotoop. Het is een wereld waarin veel narcisme voorkomt. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat je naam op veel publicaties staat. Draag je bij aan een publicatie, dan is het zaak dat je naam een prominente plaats in de auteurslijst krijgt. Dat soort dingen zie je niet in de wereld van koffieapparaten. De naam Philips staat op een apparaat, maar de werkelijke ontwerper blijft onvermeld. Je kunt je afvragen hoeveel er nog wordt gepubliceerd als een publicatie anoniem zou zijn. Dat narcistische gedrag werkt op de lachspieren. Het is leuk om te schrijven over slimme mensen die domme dingen doen. Wat dat betreft is er een overeenkomst met reality tv. Voor de kijker is het goed te weten dat beroemde mensen ook gewoon naar de wc gaan. Of een realityshow over de universiteit interessant zou zijn? Dat denk ik zeker!
Ik ben begonnen met schrijven van fictie nadat een kennis me had uitgedaagd. Ik heb me even afgevraagd wat het moest worden: een filosofische roman of een psychologisch drama? Deze satirische vorm past het beste bij me en ik hoop dat het ook mensen van buiten de universiteit aanspreekt.”
Is schrijven een manier om je te ontladen?
“Absoluut! Op wetenschappelijk niveau kan je je creativiteit maar binnen een strikt kader kwijt. Je mag niet liegen en je moet je aan voorgeschreven regels houden. In fictie is dat precies omgekeerd. Je mag doen wat je wil en ik word zelfs geacht om te liegen. Het was eigenlijk mijn bedoeling om het bij een trilogie te houden, maar toen ik deze zomer bezig was met een onderzoeksaanvraag, vond ik dat intellectueel zo vermoeiend, dat ik ter compensatie opnieuw aan een verhaal ben begonnen. Door het gebruik van humor in mijn verhalen probeer ik vervelende aspecten van het academische leven kleiner te maken. Als je ermee kan lachen, wordt het verteerbaar. En omdat het op die manier voor mij functioneel is, maak ik er tijd voor. Net zoals andere mensen tijd maken voor muziek, vakantie of sport. Nee, in het schrijven van fictie ervaar ik geen druk. Ik denk dat je dat vooral voelt als je dingen moet doen die je niet zinvol vindt of waarvoor de intrinsieke motivatie ontbreekt of die je moet doen puurweg omdat je moet presteren. Op de universiteit zouden we veel kunnen oplossen als we onderwijs en onderzoek zó kunnen organiseren dat mensen het ervaren als een betaalde hobby waarin je je kunt uitleven.”
De werkelijkheid is soms trouwens erger dan fictie!
Wie zijn je voorbeelden?
“Ik houd van schrijvers die van een alledaagse gebeurtenis iets overstijgends kunnen maken. Iemand als Simon Carmiggelt bijvoorbeeld. In mijn boeken beschrijf ik ook de dagelijkse gang op de universiteit. De werkelijkheid is soms trouwens erger dan fictie. Pas las ik dat een docent en een phd in België ruzie kregen voor de klas en zelfs letterlijk met elkaar op de vuist zijn gegaan. Had ik dat ik mijn boek gebruikt, dan hadden de lezers gezegd dat dat niet erg realistisch is.”
Voor wie schrijf je?
“Allereerst voor mezelf. Als ik erom kan lachen, dan vind ik het al geslaagd. Natuurlijk worden mijn boeken gelezen door collega’s uit de universitaire wereld. Het streelt mijn ego dat ik er blijkbaar in geslaagd ben personages neer te zetten die ondanks de satirische vorm toch herkenbaar zijn. Ik werd eens benaderd door iemand die zei: ‘Ik heb het boek niet gelezen, maar ik denk dat het over mij gaat. Dat vind ik niet correct.’ Hij had het over Dekker, een onsympathieke figuur. Waarom zou je jezelf daarin willen herkennen? In mijn eerste boek quote ik een lied van Carly Simon: ‘You’re so vain, you probably think this song is about you.’ Ik vind dat een briljante tekst. Dat gaat over de figuren in mijn boek, maar ook over de mensen die het lezen.’
Zijn er veel overeenkomsten tussen je wetenschappelijke werk en je werk als schrijver?
“Het gaat allebei om observeren. Ik heb het altijd al interessant gevonden om ‘aapjes te kijken’. Veel dingen uit mijn onderzoeken kan ik gebruiken in mijn boeken. Zo heb ik bijvoorbeeld onderzocht wie zich aanpast aan de ander als Vlamingen en Nederlanders met elkaar converseren. Dat blijken de Vlamingen te zijn. Dat soort informatie gebruik ik in mijn verhaal. In mijn fictie probeer ik geen wetenschappelijke termen te gebruiken, tenzij dat functioneel is, bijvoorbeeld om het ivoren torengehalte van de academie te benadrukken.
Overigens ben ik ook actief als bluessaxofonist. Ook daarmee zijn parallellen. De studenten zijn mijn publiek. Als schrijver probeer ik ook iets over te brengen. En ik wil origineel zijn, als saxofonist, maar ook als schrijver en als wetenschapper. De drie bezigheden houden elkaar goed in balans.”
Wetenschapper, saxofonist, schrijver, wilde je eigenlijk niet gewoon beroemd worden?
“Misschien, maar daarvoor ben ik te lui, denk ik. Om beroemd te zijn, moet je constant aan je pr werken. Tegelijk wil ik vooral gewaardeerd worden om hetgeen ik doe, niet omdat mijn pr zo goed is. Beroemde mensen zijn vaak ook helemaal niet zo interessant. Velen werken volgens een format. Ik luister juist graag naar mensen die werkelijk iets te vertellen hebben. In alles ben ik op zoek naar authenticiteit. Denk je dat Louis Paul Boon ooit een schrijfcursus heeft gevolgd?”
Over Marc Swerts
Marc Swerts is hoogleraar Communication and Information Science. Hij is gespecialiseerd in non-verbale communicatie. Dekker – een campusroman verscheen eerder al in 2020. Nach Schwitzerland in 2021. Swerts’ boeken worden uitgegeven door Beefcake Publishing.
Publicatiedatum: 14 november 2022