Sociaal leven na corona: “De draad oppakken zal wel even wennen worden”

Wetenschap Werkt 5 min Femke Trommels

Eenzaamheid is wijdverbreid in onze maatschappij en stond dan ook al voor de coronacrisis op de maatschappelijke agenda. Zeker in de tweede golf en bijbehorende lockdown, zijn eenzaamheidsklachten bij veel mensen verder toegenomen. Gerine Lodder weet er alles van. Al jaren onderzoekt zij het fenomeen eenzaamheid onder jongeren: “Het is een misverstand dat jonge mensen nooit eenzaam zijn. Een sociaal leven opbouwen kent veel uitdagingen. Zeker nu sommige jongeren anderhalf jaar normale sociale ontwikkeling hebben gemist. We moeten dit collegejaar waarschijnlijk een beetje geduld hebben met studenten.”

Dat jongeren bepaalde vaardigheden het afgelopen jaar anders hebben ontwikkeld is een factor om rekening mee te houden, denkt Gerine Lodder. “Het zou goed kunnen dat jongeren wat langer tijd nodig hebben om hun draai te vinden na anderhalf jaar stilstand. De combinatie van sociale activiteiten met serieus studeren en colleges volgen kan wel even wennen worden.”

Dronken gangfeestjes

Waar de een helemaal losgaat op feestjes, zit de ander in de knel met gevoelens van eenzaamheid. “Er is veel diversiteit”, ziet Gerine Lodder. “Over het algemeen is de studententijd bij uitstek de tijd waarin je een zelfstandig leven opbouwt. Je breidt je netwerk uit en je leert nieuwe gewoontes op het gebied van planning en organisatie van allerlei taken en de omgang met anderen. Dat gaat normaal gesproken grotendeels vanzelf: je komt mensen tegen op de campus, bij verenigingen of in de kroeg - zelfs de dronken gangfeestjes kunnen bijdragen aan de sociale ontwikkeling. Corona stak daar natuurlijk een stokje voor. Om na zo’n relatief lange tijd jezelf nieuwe gewoontes en vaardigheden aan te leren, moet een flinke inhaalslag gemaakt worden, en dat kost tijd. Dit geldt zeker ook voor jongeren die het aangaan van vriendschappen sowieso al een uitdaging vinden.”

Om na zo’n relatief lange tijd jezelf nieuwe gewoontes en vaardigheden aan te leren, moet een flinke inhaalslag gemaakt worden, en dat kost tijd

Veerkracht

Zonder gelegenheden, het automatische duwtje in de rug, was het voor veel jongeren moeilijk om tijdens de lockdowns contact te maken en te onderhouden. “Hoewel er nog veel onduidelijkheid is, lijkt het erop dat de tweede lockdown een sterker effect had op eenzaamheid dan de eerste”, vertelt Gerine Lodder. “Er is altijd al veel verschil in de mate waarin mensen behoefte hebben aan contact en in de maatregelen die ze nemen om aan die behoefte te voldoen, dat was ook voor corona al zo.”

Gerine Lodder - week tegen eenzaamheid 2021

Het mentale voordeel dat extraverte mensen normaliter hebben was door de lockdown weggevallen. In die zin zat iedereen in hetzelfde schuitje. Hoe mensen er nu uit gaan komen, daarin verwacht ik wel verschillen: Veerkracht en weerbaarheid spelen hierbij vermoedelijk een belangrijke rol.
- Gerine Lodder

Contact initiëren

Het beeld is herkenbaar voor studenten aan Tilburg University, zien studentenpsychologen Margreet van Laarhoven, Annelies Aquarius en Jos Haarbosch: “Wij spreken regelmatig studenten die sociale interactie missen, of een heel beperkt sociaal netwerk hebben. Bijvoorbeeld (internationale) studenten die niet in Tilburg wonen of nieuw zijn in de stad en zelfstandig of kleinschalig wonen. Zij hebben nog niet de kans gehad om een netwerk op te bouwen. Sommigen van hen zijn zelfs nog nooit op de campus geweest. Ook herkennen we dat eenzaamheidsklachten met name tijdens de tweede lockdown toenamen.”

Ook wij herkennen dat eenzaamheidsklachten met name tijdens de tweede lockdown toenamen

Collegezaal

De psychologen zien ook dat studenten de spontane automatische interactie missen: “Het praatje bij de koffieautomaat of bij de deur van de collegezaal. Even uitwisselen dat de studiestof of het tentamen moeilijk is. Zo’n praatje normaliseert moeilijkheden; de ander ervaart immers hetzelfde. Veel studenten hebben behoefte aan contact, maar weten niet waar ze moeten beginnen of durven niet goed de eerste stap te zetten. Wij vertellen hen dat ze niet de enige zijn. We onderzoeken samen met de student waar mogelijk ingangen tot contact liggen en hoe de student een contact kan initiëren zonder al te grote kans op gezichtsverlies.”

Veel studenten hebben behoefte aan contact, maar weten niet waar ze moeten beginnen of durven niet goed de eerste stap te zetten. Wij vertellen hen dat ze niet de enige zijn.
- Annelies Aquarius, Jos Haarbosch, Margreet van Laarhoven

Persoonlijk

Het thema eenzaamheid staat sinds corona hoger op de agenda bij het ministerie van VWS en bij gemeenten. Het is gemakkelijker bespreekbaar geworden en er zijn allerlei initiatieven ontstaan om gevoelens van eenzaamheid tegen te gaan en om toch sociale contacten mogelijk te maken. “Het is natuurlijk heel persoonlijk wat wel of niet werkt”, vindt Gerine Lodder. “Het is goed om daar bewust bij stil te staan; wat betekent eenzaamheid voor jou? Wat mis je precies in je leven? Wat denk je dat je daaraan kunt doen? Voor de een zal een avondje 013 al opluchting geven, een ander heeft baat bij meer diepgaande ondersteuning.”

Dorst

“Voor iedereen die zich eenzaam voelt is goed om te weten dat het enorm veel voorkomt onder alle leeftijdsgroepen. En ook dat het nuttig is: je lichaam geeft een signaal dat je iets tekortkomt. Net zoiets als dorst hebben”, besluit Gerine Lodder. “Een belangrijke tip is praat erover! Dat helpt."

"Er is ook goed nieuws: uit onderzoek blijkt dat wanneer je actief aan je sociale gezondheid werkt, dit ook echt werkt en er in veel gevallen - op termijn - verbetering optreedt. Hou vol dus. Ga na wat eenzaamheid voor jou persoonlijk betekent. Experimenteer met verschillende vormen van hulp en sociale netwerken. Zo kom je erachter waardoor jij je beter voelt. Tot slot is nog wel belangrijk dat je bij langdurige gevoelens van eenzaamheid hulp zoekt bij de huisarts of de psycholoog.”

Tips van de studentenpsychologen:

Wij creëerden een webpagina die studenten helpt om op een goede manier door de periode van online onderwijs te komen; Hoe blijf ik gemotiveerd voor mijn studie? Sociale interactie is daar een belangrijk onderdeel van.
Wanneer aanknopingspunten zoals huisgenoten, een studie-whatsapp groep of studievereniging geen optie zijn, dan zijn er nog diverse initiatieven zoals TiU Walks, het aanbod van Meet Ups en de activiteiten en extra contactmogelijkheden via studentenpastoraat Maranatha.

Direct hulp nodig bij eenzaamheid?

Join us in Brabant Jongerenplatform, inclusief Meldpunt voor eenzame jongeren. Afdeling in Tilburg bij R-Newt
Avondje uit 013: vrijetijdsactiviteiten gericht op het maken van langdurige sociale contacten voor jongeren tussen de 16 en 35 jaar.
Heb je hulp nodig of een luisterend oor? Bel 0800 – 1322.
Ease.nl, anoniem en gratis met leeftijdgenoten en ervaringsdeskundigen chatten of langskomen in regio Amsterdam of Heerlen/Maastricht.
Praten lucht opOok De Luisterlijn is er voor iedereen die behoefte heeft aan een luisterend oor, anoniem, dag en nacht; bel 0900 - 0767 of chat via de luisterlijn.nl
Alles oké? Biedt support aan iedereen tussen de 18 en 24 jaar als het even niet zo lekker gaat. Gratis en anoniem chatten en bellen.
Op Youtube vind je diverse muziekvideo's om tot rust te komen of beter in slaap te vallen.

Gerine Lodder en Margreet van Laarhoven maakten deze video over eenzaamheid en wat je eraan kunt doen voor studenten van Tilburg University. Naar aanleiding van de video konden studenten vragen stellen of hun eigen probleem voorleggen.