Hans van Dijk en Stefan Cloudt

Succesvol en in een prettige sfeer samenwerken? Stop met de ‘blame game’

Podium 3 min.

Aan irritaties, slechte samenwerking en teleurstellende resultaten op de werkvloer liggen vaak terugkerende patronen ten grondslag, zeggen organisatiewetenschappers Hans van Dijk en Stefan Cloudt, die samen onderzoek doen naar de dynamiek op de werkvloer. “Een van die dynamieken noemen we de ‘blame game’. Mensen zijn snel geneigd een schuldige te zoeken, maar doen dat buiten zichzelf. Door de schuld bij anderen te leggen verander je zelf niet en blijven problemen voortbestaan.”

De blame game zien we regelmatig in het openbaar gespeeld worden. Denk aan recente gebeurtenissen omtrent grensoverschrijdend gedrag, waarbij Jack van Gelder het bestuur van de NOS verweet niet te hebben ingegrepen. Of John de Mol die de bal bij vrouwen neerlegde om grensoverschrijdend gedrag te melden. Cloudt: “Wat het extra lastig maakt, is dat de ‘blame game’ ook van invloed is op de nodige zelfreflectie. In de dynamiek op de werkvloer is er altijd een ander in het spel. De ‘blame game’ zorgt ervoor dat een ieder geneigd is om de schuld voor de dynamiek en negatieve gevolgen bij de ander te leggen. Dit is ook wat we zien bij Jack van Gelder en John de Mol. Zelfs wanneer hen wordt gevraagd om te reflecteren, blijft de neiging om de schuld buiten zichzelf te zoeken bestaan.”

Hans van dijk en Stefan Cloudt

Destructieve dynamieken hebben schadelijke invloed op samenwerking en resultaten, maar ook op individuen

Universitair hoofddocent Hans van Dijk

Destructieve dynamieken

Het fenomeen blame game is een voorbeeld van wat Hans van Dijk en Stefan Cloudt ‘destructieve dynamieken’ zijn gaan noemen. Het idee hiervoor ontstond tijdens een vak dat ze samen doceren, waarin studenten gezamenlijk aan een reeks opdrachten werken in een gesimuleerde werkomgeving. Tijdens de simulaties zagen de onderzoekers steeds dezelfde gedragingen terugkomen die ertoe leidden dat de studenten faalden in hun opdrachten.

Hans van Dijk: “Destructieve dynamieken hebben een schadelijke invloed op samenwerking en resultaten, maar ook op individuen. Wij hebben in kaart gebracht welke dynamieken we kunnen onderscheiden en hoe deze ontstaan. Op basis daarvan zijn we tot negen destructieve dynamieken gekomen die de sfeer op de werkvloer behoorlijk kunnen verpesten. Denk bijvoorbeeld aan een kritische en prestatiegerichte omgeving, die medewerkers onzeker maakt en zorgt dat ze geen risico’s meer durven nemen. Een andere veelvoorkomende dynamiek is het ‘wij-zij’ gevoel en polarisatie op de werkvloer. Dit ontstaat vaak in een competitieve omgeving waarin groepen medewerkers en afdelingen onderling concurreren om middelen en macht in de organisatie.”

Wij willen managers en HR professionals helpen de interactiepatronen binnen hun eigen organisatie te herkennen en duiden

Boek

Hans van Dijk en Stefan Cloudt bundelden de inzichten uit onderzoek en hun ervaringen in een nieuw boek getiteld ‘Destructieve Dynamieken’. Het doel is management en HR professionals interactiepatronen binnen hun eigen organisatie te helpen herkennen en duiden. Van Dijk en Cloudt: “Zoals Johan Cruijff eens zei: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’. Inzicht in destructieve dynamieken helpt om te snappen waar je mee te maken hebt. En dan kun je gaan werken aan oplossingen. Met betere samenwerking en een prettigere werksfeer als resultaat.”

Negatieve patronen zijn niet gemakkelijk te herkennen en nog moeilijker te doorbreken

Herkennen en erkennen

Het is makkelijker gezegd dan gedaan. De negatieve patronen zijn niet altijd gemakkelijk te herkennen en nog moeilijker te doorbreken. Cloudt: “Het is belangrijk om het probleem te specificeren: waarmee dealen we precies? Dat biedt inzicht in waar het gedrag vandaan komt dat leidt tot die problematische interactiepatronen. Een belangrijke bijdrage van dit boek is dan ook om organisaties te helpen om de verschillende dynamieken en bijbehorende eigenaardigheden te erkennen. Vaak heeft men wel door dat er een bepaalde dynamiek is, maar omdat we er geen taal voor hebben, is het heel moeilijk om daar de vinger op te leggen. Daar hopen wij verandering in te brengen.”

Van Dijk vult aan: “Wanneer een dynamiek is geïdentificeerd, dan is het vervolgens belangrijk om te reflecteren op de eigen rol hierin. Om een destructieve dynamiek te doorbreken moeten we stoppen met primitief op gevoel te reageren en juist eerst reflecteren op de situatie en ons eigen gedrag. Veel gedrag komt voort uit gevoel en is een automatische reactie op een situatie. Je moet proberen je bewust te worden van je primaire reacties, van je natuurlijke gedrag. En wanneer je erkent dat je zelf ook een rol speelt in een destructieve dynamiek, dan opent dat de deur om dat gedrag af te leren.”

Meer weten?

Het boek Destructieve Dynamieken wordt op 17 mei gelanceerd bij Tilburg University en is verkrijgbaar via uitgeverij Boom. Kijk voor meer informatie op www.destructievedynamieken.nl

Publicatiedatum: 2 mei 2023