Van baan- naar werkzekerheid: updaten en upgraden in de moderne arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt speelt een belangrijke rol in de verkiezingsprogramma’s. Inzet is veelal het dichten van de kloof tussen mensen met vaste en flexibele contracten. “Niet de contractvorm is het probleem, maar de gebrekkige faciliteiten die daarmee samenhangen”, vindt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen. “Daardoor blijven mensen hangen in de wens voor vastigheid. Terwijl streven naar werkzekerheid - een soepele overgang van werk naar werk - op lange termijn veel meer oplevert.” Samen met licht Marcel Hielkema (voorzitter VNO-NCW Midden) en Nic Vrieselaar (senior econoom bij de Rabobank) schoof hij aan bij Radio 1, om te praten over de arbeidsmarkt van nu én van de toekomst.
Jaren ‘60
“Nederland kende de afgelopen jaren de grootste groei in flexcontracten van heel Europa. Het probleem is dat ons arbeidsmarktmodel stamt uit de jaren ’60, toen we streefden naar een leven lang werken voor dezelfde werkgever”, vertelt Wilthagen. “Vandaag de dag willen (jonge) mensen dat helemaal niet meer. Maar met een flexcontract krijg je minder loon, minder toegang tot scholing, minder van werk naar werk begeleiding en minder kans op een hypotheek. Overheidsbeleid is gericht op het voorkomen van langdurige werkloosheid, met sancties en een klein beetje ondersteuning. Dat creëert angst voor baanverlies. Beter is het om te werken naar een infrastructuur om soepel van werk naar werk te gaan.”
Ton Wilthagen
Streef naar een infrastructuur waarmee mensen soepel van werk naar werk kunnen gaan
Zebrapaden
“In Denemarken is de angst voor baanverlies een stuk kleiner. Dat heeft te maken met die infrastructuur”, vertelt Wilthagen. Die kent drie pijlers voor werkzekerheid, die in Nederland nog onderontwikkeld zijn. “In dit model heb je ten eerste zebrapaden om over te stappen op een andere baan zonder dat je werkloos raakt of een slechtere baan krijgt. Ten tweede is er een systeem voor leven lang ontwikkelen dat respondeert met de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. En tot slot een modern systeem van sociale zekerheid dat fungeert als een trampoline, in plaats van een vangnet waar je in blijft hangen.”
Gefaseerd
Updaten en upgraden dus, om mee te bewegen met de moderne arbeidsmarkt. Dat vraagt een constante investering in scholing en ontwikkeling. Wie betaalt dat? Overheid en werkgevers zijn daar nog niet over uit. De aanbevelingen uit de Commissie Borstlap (In wat voor land willen wij werken?) worden breed gedeeld, maar nog niet integraal overgenomen. “Dat kan ook niet”, besluit Wilthagen. “We moeten het totaal aan maatregelen bewaken, maar het gefaseerd aanpakken. Bijvoorbeeld door eerst voorzieningen te treffen voor werkzekerheid; een soepele overgang van werk naar werk.”
Lees ook
Expertartikel van Ton Wilthagen: ‘Nieuw kabinet moet vaart maken met flex en scholing’ (FD, 15 januari 2021)
Expertartikel Ton Wilthagen: 'Maak werkzekerheid nu de hoogste prioriteit' (FD, 12 maart 2021).