Rural Spark: de vonk slaat over naar Afrika

Verhaal 8 min. Clemens van Diek

De energie spat er van af, van het ideële ondernemende trio Harmen van Heist (34), Marcel van Heist (32) en Evan Mertens (33). De missie van hun sociale onderneming is licht brengen in de duisternis, met handzame ‘Solar Home Systems’ in de achtergebleven plattelandsgebieden zonder stroom in Afrika. Om aldus een bijdrage te leveren aan het energieprobleem aldaar. En zodoende een stukje ongelijkheid in de wereld te helpen oplossen. Rural Spark betekent letterlijk: lokale vonk. Een passievolle vonk ook.

Harmen, afgestudeerd Organisatiewetenschappen aan Tilburg University, begon enkele jaren terug samen met zijn broer Marcel en studiegenoot Evan van de TU/e, met de opzet van een LED lampenproject voor het platteland van India. Inmiddels heeft de start-up zich, vele ervaringen rijker en wijzer, verder ontwikkeld, en is de vonk overgeslagen naar Afrika. De drie idealisten opereren vanuit de campus van Tilburg University met een duidelijk maatschappelijk doel (Bringing off-grid solar energy to Africa) maar willen er ook een boterham aan verdienen. In 2020 hoopt men zwarte cijfers te schrijven. Zon-win-win(st).

Met kleine stappen kun je zoveel meer impact hebben, ongelijkheid aanpakken en verandering realiseren. Dat triggerde me enorm. De vonk sloeg over!

Destijds legde docent Patrick Vermeulen in zijn colleges de focus op de uitdagingen van ondernemen in opkomende markten. Harmen: "Super interessant vond ik vooral welk verschil je daar kunt maken. Met kleine stappen kun je zoveel meer impact hebben, ongelijkheid aanpakken en verandering realiseren. Dat triggerde me enorm. De vonk sloeg over! In mijn afstudeerproject bij Buitenlandse Zaken ben ik me toen gaan focussen op Private Sector Initiatives. Daarna ben ik met Rural Spark een eigen initiatief begonnen.”

Eerste energy kit bij een kapsalon

De modulaire ‘energy kit’ bestaat uit een zonnepaneel (energieopvang), router (energieomzetter incl. serviceplatform) en batterij (energieopslag). Via usb-poorten op router en batterij kunnen diverse apparaten worden aangesloten. Denk aan: ledlampen, telefoon, computer, ventilatoren, radio, tv en evt. een koelkast. En zo is in Nigeria een pilot gestart met een kapsalon, voor de aansluiting van tondeuses. Belangrijk bijkomend voordeel: bestaande vervuilende bronnen (hout, kerosine, dieselolie, petroleum) kunnen worden vervangen. Dus de kit is ook nog eens schoner, klimaatvriendelijk (geen extra CO2), veiliger en goedkoper.

We hebben mensen in Afrika, India en China, maar de hele aansturing en coördinatie gebeurt vanuit campus Tilburg

Van India naar Afrika

De projecten in India verliepen in eerste aanleg redelijk maar India bleek toch niet het beloofde land, mede door de ‘bemoeierige’ houding van de autoriteiten, die controle wilde houden op de energievoorziening. In Afrika is blijkbaar meer ruimte voor ‘de markt’. Dus gaan alle ballen nu op landen als Benin, Senegal, Congo DRC, Nigeria, Uganda en Zambia, waar Rural Spark zich richt op die gebieden waar geen stroomnetwerk ligt. Daarbij werken ze samen met lokale partners en Afrikaanse distributeurs.

Infographic: impact of Rurar Spark on people

Infographic: impact of Rural Spark on the environment

10.000 startpakketten voor 100.000 Afrikanen

Het gaat daarbij om een potentiële markt van naar schatting 580 miljoen Afrikanen. Rural Spark laat in India de kits maken. Dit jaar worden er zo’n 10.000 geproduceerd, is de verwachting, waarmee pakweg 100.000 Afrikanen kunnen worden geholpen. Een startpakket kost zo’n 200 dollar. De omzet ligt in 2019 op bijna 2 miljoen dollar. Voor 2020 wordt een verdrievoudiging van de omzet verwacht, bij verkoop van 45.000 kits. En dat bij een best wel hevige concurrentie van wereldwijd wel 14 aanbieders. Reden waarom Rural Spark bezig is om ook de certificering van Lighting Global te krijgen. Dat zou de marktacceptatie verbeteren.

Eenvoudig uit te breiden en gespreid betalen

De concurrentie denkt Rural Spark aan te kunnen vanwege unique selling points: het modulaire karakter van de kit en een interessante kredietregeling. Een startpakket voor licht of elektriciteit kan later eenvoudig worden uitgebreid, met bijvoorbeeld een extra batterij, met energie voor een extra device (koelkast, tv). Uniek is ook de mogelijkheid om gespreid te betalen, aangezien aanschaf ineens vaak een probleem vormt, ondanks het lage prijsniveau. De afbetaling loopt in samenwerking met Nederlandse partners. Lokale distributeurs van de kit kunnen handelen zonder de volledige inkoopprijs ineens te betalen. Verder wordt lokaal ondernemerschap gepusht en is e-waste, recycling van afgeschreven kit-onderdelen, uitgangspunt van het bedrijf.

De passievolle vonk slaat over naar Afrika

Contact en service via de router

Een service- en retailplatform (via de router) volgt betalingen, activeert het systeem, biedt service, faciliteert reclamecampagnes, maakt geldstromen transparant voor de distributeurs, maakt directe interactie met de klant mogelijk en geeft real-time managementrapportages. Het platform is geïntegreerd met lokale mobiele betaalsystemen en digitale mobiele portemonnees, waarbij gebruik wordt gemaakt van veilige betaalmethoden die lokaal bekend zijn. Via sms-berichten krijgen klanten na betaling automatisch tokens. Het serviceplatform biedt tevens de mogelijkheid om systemen op afstand uit te zetten bij wanbetaling.

Hoe werkt dat cloud based betalen precies? Harmen legt uit: “Betalen gaat inderdaad via lokale aanbieders van ‘wallets’. Vergelijk het met PayPal. Mobile Money is daar echt groot. Iedereen betaald via z’n mobiel via lokale aanbieders. Wij integreren deze service in ons cloud-based service-platform, dus betalingen gaan gewoon via de bestaande en bekende ‘mobile wallets’ van lokale aanbieders (bijvoorbeeld een Vodacom) en wij zien dat op ons Service Platform. Allemaal digitaal.”

Rural Spark richt zich doelbewust op de armste groepen, die leven van rond de 2 dollar per dag

Rural Spark richt zich op de armste groepen

Rural Spark richt zich doelbewust op de armste groepen, die leven van rond de 2 dollar per dag. Voor een gezin van vijf mensen en een gemiddeld maandinkomen van 290 dollar is dan een afbetaling van 10 dollar per maand te overzien. Zeker wanneer er geen kosten meer gemaakt hoeven te worden voor aanschaf van hout, kerosine of petroleum. De termijnbedragen verschillen per land en per distributeur. In het ene land betalen klanten met veertig dollar in zes maanden relatief snel af. In een ander land gebeurt dat met tien dollar per maand gedurende twee jaar. Daarna is de kit van hen.

Crowdfunding voor verdere investering

Via crowdfunding hoopt Rural Spark 600.000 euro (tussenstand inmiddels 5 ton!) op te halen om verder te investeren in de productie van de kit en het serviceplatform, en nauwere samenwerking met lokale distributiepartners om zo de omzet te vergroten zodat nog meer Afrikanen toegang krijgen tot schone elektriciteit. Investeerders wordt zes procent rendement beloofd op een achtergestelde lening. Beleggen is niet risicoloos, want in Afrika heb je altijd kans op politieke en economische problemen.

We slaan de fossiele fase over, zoals er ook meteen werd overgegaan naar mobiel bellen. Laten we de energietransitie maar meteen duurzaam doen. We kunnen daar echt het verschil maken.

Op de campus

Rural Spark opereert vanaf de campus van Tilburg University. Harmen: “We zitten in het Intermezzo-gebouw op het professor de Moorplein, bij Braventure, een start-up platform voor Brabant. Dat bevalt prima. Deze zomer maken we de overstap naar een grotere ruimte zodat we ons team verder kunnen uitbreiden. Op termijn willen wij wel naar de booming Spoorzone, vanwege de ‘collectieve vonk’ daar en de betere bereikbaarheid.Rural Spark blijft opereren vanuit Tilburg. Natuurlijk hebben we mensen in Afrika, India en China, maar de hele aansturing en coördinatie gebeurt vanuit de campus Tilburg."

Tilburg University en energietransitie

Kan Tilburg University verder nog wat betekenen voor Rural Spark? Harmen: “Ik denk het zeker. Maar vaak zie je dat initiatieven vooral op Nederland en Europa gericht zijn. Logisch, maar wij missen daarom nogal eens de aansluiting. Wij focussen ons op Afrika omdat daar enorme groei plaatsvindt. We bereiken daar zo ongelooflijk veel meer dan hier in Nederland. En we slaan de fossiele fase over, zoals daar ook meteen werd overgegaan naar mobiel bellen. Laten we de energietransitie maar meteen duurzaam doen. We kunnen daar echt het verschil maken.”