Predict and recover: cognitieve schade behandelen na een hersentumor
De diagnose hersentumor is angstaanjagend. Wanneer de tumor succesvol is behandeld, overheerst blijdschap. Maar dat betekent niet dat patiënten de draad van hun leven weer gemakkelijk kunnen oppakken. Vaak is er sprake van cognitieve klachten zoals vermoeidheid, een slecht geheugen, gevoeligheid voor prikkels en slecht kunnen plannen
Hoe vaak komen deze klachten voor? Kun je het risico erop voorspellen? Hoe veroorzaakt hersenletsel de cognitieve klachten? Wat kun je eraan doen? In het project Predict and recover bundelt Tilburg University de krachten met het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ) om cognitieve schade bij de behandeling van hersentumoren nader te onderzoeken.
Doel
Patiënten helpen bij het omgaan met of verhelpen van cognitieve klachten en stoornissen, dat is het uiteindelijke doel van het onderzoek. Bij de behandeling ligt de focus in eerste instantie op de tumor. Dat moet ook, vanuit oncologisch oogpunt, maar in de rest van het brein zit het vermogen tot herstel. Neuroplasticiteit is de eigenschap van het brein om zich aan te passen aan veranderde omstandigheden en nieuwe verbindingen te leggen. Net als spieren kun je hersenen trainen. Patiënten kunnen strategieën leren om beter om te gaan met hun cognitieve schade, zoals vermoeidheid en reageren op prikkels.
Aanpak
De eerste stap is om in kaart te brengen welke cognitieve beperkingen en klachten er zijn. Vervolgens welke factoren meespelen bij het krijgen van die schade. Zijn er verbanden te leggen tussen de klachten en de medische aandoening? Is er van tevoren in de hersenen iets te ontdekken waardoor je klachten kunt voorspellen? Op basis van dit onderzoek kunnen de onderzoekers inschatten of het mogelijk is om de schade te verhelpen. De derde stap is om te kijken hóe je dat wilt doen.
Meer specifiek:
- Klachten en stoornissen worden vooraf en drie maanden na een operatie aan een hersentumor geïnventariseerd. Patiënten beantwoorden persoonlijke vragen, vullen vragenlijsten in en doen tests. Die gegevens worden gecombineerd met de medische data en vastgelegd voor onderzoek.
- Om hersennetwerken in beeld te brengen worden een functionele MRI’s (fMRI) gemaakt. Hierbij krijgt een patiënt een cognitieve opdracht terwijl hij in een MRI-scanner ligt. Welke delen van het brein worden geactiveerd? Dit heet ‘imaging’. Nieuwe MRI-methoden worden ontwikkeld om cognitieve functies bij patiënten in beeld te brengen.
- Er zijn gegevens verzameld van een nieuwe controlegroep. Wanneer het ziekenhuis wil weten hoe een patiënt cognitief presteert, worden de testgegevens altijd vergeleken met die van een controlegroep. Het ETZ deed dit voorheen met Amerikaanse gegevens, maar die bleken niet meer representatief. Daarom zijn gegevens verzameld van mensen uit de regio.
- Een onderzoek naar precisiebestraling met een Gamma Knife is gestart om te kijken of precisiebestraling leidt tot minder cognitieve schade in vergelijking tot totale hersenbestraling. Mogelijk dragen de resultaten van het onderzoek bij aan de aanpassing van de richtlijnen voor de behandeling van hersenmetastasen.
- Onderzoekster Karin Gehring van Tilburg University ontwikkelde de Nederlands- en Engelstalige app ReMind op basis van een training in het verbeteren van cognitieve functies en het leren omgaan met cognitieve problemen. De app is getest in een pilotstudie in Tilburg, er loopt een grotere studie in Nederland en een pilot in San Francisco. Het toegankelijk maken voor een groot publiek en de promotie van de app is ook in onderzoek.
- De invloed van sporten bij schadeherstel wordt onderzocht. Bij Alzheimer is bijvoorbeeld bewezen dat sporten het geheugen kan verbeteren en de ziekte kan vertragen. Een pilot met hersentumorpatiënten in het ETZ, Den Haag en Rotterdam is inmiddels afgerond. De resultaten zijn veelbelovend en vragen om herhaling in een groter onderzoek.
- Data van ongeveer 1000 patiënten uit de regio Brabant zijn verzameld. Deze worden gebruikt voor het opstellen van predictiemodellen voor cognitief functioneren na hersenoperaties.
-
Karin Gehring
Tilburg University en ETZ"Hoe kunnen patiënten weer verder? Elke bijdrage telt"
Impact
- De mindset in de medische wereld verandert: de focus wordt verlegd van de behandeling van een aandoening naar behandeling plús kwaliteit van leven erna. De individuele patiënt staat hierbij centraal.
- Op mondiaal niveau wordt overlegd over het omgaan met cognitieve schade na neurologische aandoeningen.
- De app ReMind is ontwikkeld voor cognitieve training in de thuissituatie.
Partners and sponsors
- Elisabeth-TweeSteden Hospital (ETZ)
- ZonMw
- CZ Fonds
- CbusineZ
- KWF Kankerbestrijding
- Innovatiefonds zorgverzekeraars
- University of California, San Francisco (UCSF)