Onderzoek naar familiekapitaal – een tussenstand
Sociaal, menselijk en financieel kapitaal zijn de bouwstenen van wat in de onderzoeksliteratuur “familiekapitaal” wordt genoemd. Astrid Kramer en Brigitte Kroon hebben in een boekhoofdstuk het beschikbare empirische onderzoek naar de aard, totstandkoming en gevolgen van familiekapitaal samengevat om beter te begrijpen hoe dit bijdraagt aan het concurrentievoordeel van familiebedrijven (Kramer & Kroon, 2020).
Uit het literatuuronderzoek blijkt dat slechts een beperkt aantal empirische studies de theoretische veronderstellingen over de familie als unieke hulpbron voor familiebedrijven daadwerkelijk hebben onderzocht. In feite is er slechts één studie die sociaal, menselijk en financieel kapitaal in één onderzoek combineert (namelijk Danes et al., 2009). De andere studies hebben het sociale of het menselijke kapitaal van familiebedrijven apart onderzocht. Uit het literatuuronderzoek komen een aantal discussiepunten naar voren.
Intern sociaal kapitaal
Het merendeel van de empirische documenten richt zich op het interne sociale kapitaal, en dan vooral op de band tussen de familieleden, die wordt bepaald door de structuur en de kwaliteit van het netwerk van relaties tussen de familieleden. Opvallend is dat wordt verondersteld dat het interne sociale familiekapitaal stabiel en harmonieus is. Echter, familiedynamiek gaat gepaard met conflicten en samenwerking, gedeelde en uiteenlopende doelen, altruïsme en egoïsme – en dat alles maakt familiekapitaal dynamisch. Dit impliceert dat de aanwezigheid van familierelaties op zichzelf niet garandeert dat deze de organisatie ten goede komen. Daarom moet het onderzoek zich gaan richten op het meten van de kwaliteit van de relaties tussen familieleden, in plaats van objectieve vragen te stellen die slechts het aantal relaties onderzoeken. In de literatuur wordt weinig aandacht besteed aan hoe familiebedrijven sociaal kapitaal creëren buiten hun eigen familie. Families bouwen ook sociaal kapitaal op via relaties met anderen buiten de organisatie en met niet-familieleden in de organisatie. Dergelijke relaties zijn belangrijk omdat zij toegang bieden tot informatie en kansen voor de onderneming. Er is echter weinig bekend over het vermogen van familiebedrijven om relaties te creëren en onderhouden buiten de familie.
Menselijk kapitaal
Een vergelijkbare conclusie betreft kennis over het menselijk kapitaal van familiebedrijven: alle kennis, vaardigheden en capaciteiten die beschikbaar zijn voor de organisatie. Het merendeel van de literatuur concentreert zich op het menselijk kapitaal van opvolgers. Net als sociaal kapitaal ontwikkelt menselijk kapitaal zich in de loop van de tijd, maar ook hiervoor is in de literatuur nog weinig aandacht.
De conclusie is dat familiekapitaal meer gezien moet worden als een dynamisch proces tussen sociaal kapitaal en menselijk kapitaal, en minder als een gegeven. Praktisch gezien betekent dit dat er aandacht nodig is voor het ontwikkelen en behoud van familiekapitaal, om te voorkomen dat voordelen verbonden aan sterke familiebanden en tradities van kennisoverdracht weer worden afgebroken. Met een flinke familieruzie wordt immers snel het sociale en menselijke kapitaal afgebroken!
Literatuur
- Danes, S. M., Stafford, K., Haynes, G., & Amarapurkar, S. S. (2009). Family capital of family firms. Family Business Review, 22(3), 199–215. doi:10.1177/0894486509333424
- Kramer, A., & Kroon, B. (2020). Family capital in family businesses: Complementarities of human and social capital family capital in family businesses. In J. M. Palma-Ruiz, I. Barros-Contreras, & L. Gnan (Eds.), Handbook of Research on the Strategic Management of Family Businesses (pp. 1–21). https://doi.org/10.4018/978-1-7998-2269-1.ch001