New Common - Coronacrisis biedt kansen aan schoolverlaters en werklozen

Coronacrisis biedt kansen aan schoolverlaters en werklozen

Opinie

De ‘crisisbanen’ die het kabinet voorstelde om de ergst nood in zorg, onderwijs en handhaving te lenigen, kun je beter beschouwen als ‘ontwikkelbanen’, stellen Start Foundation-directeur Jos Verhoeven en hoogleraar Arbeidsmarkt Ton Wilthagen. De tekorten bieden weer perspectief aan mensen die nu op de bank zitten of eigenlijk overtollig zijn.

Door: Jos Verhoeven en Ton Wilthagen

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Trouw

De ministers Koolmees, Wiebes en Hoekstra kwamen vorige maand met een interessant idee in hun bredere verhaal over de steunmaatregelen voor economie en arbeidsmarkt. Ze spraken over ‘crisisbanen’. Mensen die nu werkloos zijn, zouden ingezet kunnen worden om vitale sectoren zoals zorg, onderwijs en handhaving te helpen ontlasten. Koolmees gaf aan dat het idee nog verder moet worden uitgewerkt.

Graag bieden wij daar onze hulp bij aan omdat het idee in de kern aansluit bij onze eerder gepubliceerde visie op zogeheten waardevol werk. Wel vinden we het belangrijk vooraf een paar duidelijke spelregels af te spreken om te voorkomen dat mensen met een kluitje in het riet gestuurd worden. Ook willen we niet dat dit initiatief een soort ‘tegenprestatie 2.0’ tegen beroerde arbeidsvoorwaarden wordt.

Laten we om te beginnen het woord crisisbanen vervangen door ontwikkelbanen. Een ogenschijnlijk semantische ingreep, maar het is een fundamenteel ander startperspectief. Natuurlijk moet het helpen nu de ergste nood in de zorg, het onderwijs en de handhaving te lenigen, maar het is ook een kans mensen echt verder te helpen. Er kan een ontwikkelings- en loopbaanperspectief worden geschetst dat appelleert aan de motivatie en het zich gewaardeerd voelen van mensen. Ook zou dat werk moeten leiden tot een aanvaardbaar inkomen en moet er gezorgd worden voor vervolgperspectief als het werk weer ophoudt.

Inzetbare groepen

Niet alle werkzoekenden zullen hier direct voor geschikt zijn. Om voortvarend te kunnen handelen is het verstandig om te starten met snel inzetbare groepen. Een specifieke groep die kandidaat zou kunnen zijn voor de ontwikkelbanen zijn schoolverlaters die voorlopig niet terecht kunnen in de sector waarvoor ze zijn opgeleid. Voor jongeren is het cruciaal dat zij geen valse start maken op de arbeidsmarkt door langdurig thuis op de bank te belanden. Dan stokt hun ontwikkeling, doen ze geen ervaring op en verwerven ze geen professioneel netwerk dat zo essentieel is voor hun arbeidsmarktkansen.

Ook mensen die nu al in de WW zitten, zijn in potentie heel geschikt hiervoor. Ze zijn relatief kort werkloos en bij stilzitten veroudert iemands menselijk kapitaal razendsnel. Een derde groep betreft degenen die al op de arbeidsmarkt zijn, maar feitelijk al overtollig zijn of die moeten zien te overwinteren bij hun huidige werkgever. De mensen die definitief niet meer bij hun werkgever kunnen blijven, hebben een enorm belang om van werk naar te werk te gaan en niet werkloos te worden. Het is goed denkbaar dat zij op weg naar een andere sector een tussenstop maken in de vitale sectoren en daar misschien ook wel hun eindbestemming vinden.

In korte tijd

De aanpak moet wel iets hebben van een crisisaanpak: in korte tijd iets op poten zetten. We zijn in dit land normaliter niet zo goed in ‘gewoon dóén’. Er zijn evenwel nog wel wat praktische zaken op te lossen.

In de eerste plaats de vraag hoe we deze ontwikkelbanen gaan organiseren. Wij zijn voorstander van een vorm van maatschappelijke detachering. Koolmees kan hier desgewenst een kader voor opstellen en maatschappelijke partners zoeken. Zeker, er zullen juridische haken en ogen aan zitten, maar in een crisistijd waarin zoveel op het spel staat, kunnen en moeten deze worden opgelost.

Ten tweede moeten we realistisch zijn. Veel werk, zoals in zorg en onderwijs, vereist kwalificaties. Heb je die kwalificaties niet, dan ben je onbevoegd en mag je dat werk niet doen. Dat is een aandachtspunt, maar met de nodige creativiteit op te lossen. Bijvoorbeeld met ‘job carving’. Dat betekent dat onderdelen van het werk van de gekwalificeerde professionals worden afgesplitst, die wel door de deelnemers aan de ontwikkelbanen kunnen worden verricht.

Het mooiste is om in een crisis iets nieuws te ontwikkelen dat ook daarna van waarde blijft.

Het 'New Common'

De coronacrisis zet grote maatschappelijke uitdagingen op scherp. Tilburg University deelt kennis en inzichten om onze samenleving opnieuw vorm te geven. Over dit ‘nieuw samen’ gaan we graag in gesprek.

Publicatiedatum: 25 november 2020