Liesbeth Hoeven, manager Tilburg Cobbenhagen Center

Tilburg University beviel Liesbeth Hoeven zo goed dat ze de universiteit na haar studie Religiewetenschappen trouw bleef. Ze promoveerde bij Cultuurwetenschappen op de herinneringscultuur rond de Tweede Wereldoorlog. Vervolgens werd ze manager/medeoprichter van het Tilburg Cobbenhagen Center. ‘Mooi om management te kunnen combineren met citizen science, wetenschap waarbij we burgers actief betrekken.’

“Kleine verhalen van gewone mensen fascineren mij, zelfs meer dan grote idealen. Het zijn vensters op de wereld. Ze vertellen over motieven, drijfveren en zingeving. Mijn drijfveer is het doorgeven van wat mensen bezighoudt en in beweging zet.”

“Mijn proefschrift Een boek om in te wonen. De verhaalcultuur na Auschwitz (2015) gaat over de herinneringscultuur rond de Tweede Wereldoorlog. Direct na de bevrijding domineerde het grote verhaal over opkomen tegen het onrecht. Dit leidde tot een verzetsmythe, waarbij zwartwit werd gedacht over goed en kwaad. Later kwamen de ‘kleinere’ verhalen op die vertelden over het lot van de vele verschillende slachtoffers. Dit mondde uit in het grote verhaal rond ‘Nooit meer Auschwitz’. Nu zie je weer een kentering naar kleine verhalen. Er is behoefte aan een boodschap over wat wij met de lessen uit de oorlog kunnen: als we dit nooit meer willen, wat willen we dan wel? Verhalen kunnen daarbij helpen, ook als ze worden verteld door mensen die de oorlog niet zelf hebben meegemaakt.”

“Kleine verhalen over de oorlog hebben grote waarde. Aan het levend houden daarvan geef ik nu zelf vorm bij het Tilburg Cobbenhagen Center (zie kader). We hebben uitgebreid onderzoek gedaan naar de 22 Tilburgse studenten die de oorlog niet hebben overleefd. Van hen was alleen een naam en een sterfdatum bekend. Wij wilden elke overleden student uit de anonimiteit halen door ze een verhaal en een gezicht te geven.”

“Het onderzoek hebben we gedaan samen met het Regionaal Archief Tilburg en twintig burger-vrijwilligers. Zij spitten met ons archieven door om feitelijke informatie zoals foto’s, certificaten, brieven en artikelen te achterhalen. Ook spraken we met 16 van de 22 families van de overledenen. ‘Citizen science’ is een bewuste keuze. Het Tilburg Cobbenhagen Center wil de waarden van de universiteit levend houden en de betekenis daarvan ín de samenleving onderzoeken. Daarom betrekken we bij al onze projecten burgers.”

“Ons onderzoek naar de 22 omgekomen studenten heeft geleid tot een gedenkwand in het Cobbenhagengebouw en een digitaal monument. Kern van die digitale gedenkplaats zijn geschreven portretten van de 22 overledenen. Maar dat is niet het enige. Wij hebben huidige studenten gevraagd om aan een van die 22 een brief te schrijven. Ze hebben nagedacht over: wat zou ik in hun situatie hebben gedaan? Wat als bij mij alle luxe en vrijheid wegvallen?”

“Dit project heeft veel impact. Het raakt mensen en geeft stof tot nadenken. Het valt mij op hoe dankbaar deelnemende studenten zijn voor de vrijheid waarin we leven. En dat jezelf ook voor dilemma’s kunt komen te staan. Van de oorlog kunnen we leren dat we moeten vasthouden aan onze overtuigingen en waarden. Dat je af en toe dwars moet zijn, ook als het moeilijk wordt. Dat kan niet vaak genoeg worden herhaald in onderwijs en wetenschap.”

Tilburg Cobbenhagen Center

Oprichter Martinus Cobbenhagen van Tilburg University was priester en econoom. Hij wilde vakkennis nadrukkelijk koppelen aan nadenken over maatschappelijke waarden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft hij veel betekend voor zijn studenten. Hij schreef bemoedigende brieven aan studenten, stuurde voedselpakketten en sprak de Duitse autoriteiten aan. Het in 2015 opgerichte Tilburg Cobbenhagen Center houdt de traditie van de oprichter – die de identiteit en missie van Tilburg University richting gaf – levend.