Komst en betekenis van computers
Op de tweede verdieping van het Goossensgebouw bevindt zich een soort museum, een kleine ruimte met allerlei apparatuur. Deze is afkomstig uit het voormalige rekencentrum en uit de inboedel van het ook al niet meer bestaande audiovisueel centrum (beide zijn onderdeel geworden van LIS, Library and Information Services).
Wat in dit minimuseum ontbreekt, is de allereerste computer op de campus, een IBM 1620. Het betrof een peperdure scientific computer, die in 1959 in Amerika op de markt was gekomen en die in Nederland tot dan toe alleen te vinden was bij de technische universiteiten van Delft en Eindhoven. De bijbehorende ponskaartmachine is er nog wel en ook de handleiding van de IBM.
De aanschaf daarvan haalde de voorpagina van Het Nieuwsblad van het Zuiden (de voorloper van het huidige Brabants Dagblad). Dat pakte op 13 juli 1962 fors uit met het bericht waarin de komst van een ‘mechanisch geheugen’ werd gemeld. En: “In nieuwe hogeschool komt rekencentrum met computer”. Dit “eerste mechanisch brein” in Tilburg was vooral bestemd voor “wetenschappelijke berekeningen op het gebied van operations research, met name lineaire programmering en simulaties“. Maar wellicht, zo schreef de krant, kon het bedrijfsleven er ook gebruik van maken.
Max Euwe
Dat Tilburg zo’n apparaat aankocht had alles te maken met een in 1960 ingestelde Komputerkommissie, die in november 1961 het rapport ‘Gebruiksmogelijkheden van elektronische rekenapparatuur aan de Katholieke Economische Hogeschool’ uitbracht. Dat rapport lag vervolgens ten grondslag aan de komst van een rekencentrum, waarvoor de contouren werden geschetst door niemand minder dan Max Euwe (1901-1981), een gepromoveerd wiskundige die in 1935 wereldkampioen schaken was geworden. Euwe werd in 1964 aangesteld als hoogleraar en directeur van het rekencentrum.
De komst van het rekencentrum en de IBM 1620 hadden te maken met ‘toenemende eisen van verwetenschappelijking en wetenschappelijkheid’ en het streven uit te groeien tot een ‘research universiteit’. Toch voorzag niemand, zo zegt alumnus en emeritus-hoogleraar Simulatie & Bestuurlijke Informatiekunde Jack Kleijnen, dat computers de wereld – en ook de wetenschappelijke vakgebieden – dramatisch zouden veranderen. “Dat gebrekkige inzicht was niet zo vreemd: Thomas Watson, de oprichter van IBM, verwachtte dat zijn bedrijf slechts enkele exemplaren van zijn (heel dure) computers zou verkopen, aan grote klanten zoals de overheid. Pas veel later kwamen er relatief goedkope minicomputers zoals de VAX; IBM miste de boot. Daarna kwamen in de jaren tachtig Apple, HP en Sun met hun ‘personal’ computers, die nu wereldwijd gemeengoed zijn geworden.”
Directeur van het Rekencentrum en schaker Max Euwe (afbeelding linksboven) en De introductie van supercomputer IBM 1620 (afbeelding rechtsboven)
Olivetti en dataverzameling
De Olivetti in de vitrine werd in de jaren ’90 gebruikt door mensen die vanuit thuis data leverden voor CentERdata, een spin-off van het aan TiSEM verbonden onderzoeksinstituut CentER. CentERdata is opgericht in december 1996 door Arie Kapteyn, destijds werkzaam als hoogleraar en directeur van CentER. Hij zag perspectief in een nieuwe methode van dataverzameling via panels die begin jaren ’90 door Stichting Telepanel (Universiteit van Amsterdam) was opgezet. Het panel van ruim tweeduizend huishoudens werd overgenomen, en onder de naam CentERpanel ondergebracht bij CentERdata, om zowel kleinschalige als omvangrijke surveys af te nemen.
Een van de oudste (en langstlopende) onderzoeken binnen CentERdata bestudeerde de invloed van economische en psychologische factoren op het spaargedrag van huishoudens. Dit onderzoek startte in 1993, in 2017 werd de 25e meting afgenomen. Sinds 2003 wordt dit project financieel ondersteund door De Nederlandsche Bank en draagt het de naam DNB Household Survey.
CentERdata werkt voornamelijk voor de overheids- en non-profit sector en opdrachtgevers die fundamenteel onderzoek verrichten. De nauwe samenwerking met Tilburg University levert inzichten op betreffende theorievorming, methode van onderzoek en interpretatie van onderzoeksresultaten.
Dataverzameling via panels met de Olivetti PT-XT-20 (afbeelding boven)
Meer over de historie en het academisch erfgoed
Het academisch erfgoed van Tilburg University is een zeer divers geheel van archieven, beeldmateriaal, collecties, apparaten, opgetekende verhalen et cetera die betrekking hebben op de geschiedenis van de universiteit.