Waarden, normen en signatuur
Hebben Europeanen gedeelde waarden? Zijn die waarden aan verandering onderhevig? En zo ja: in welke richting? In mei 2022 verscheen de derde editie van de Atlas of European Values waarin wordt getracht op deze vragen antwoord te geven. De Atlas verschijnt eens in de negen jaar en geeft een overzicht van de ontwikkeling van waarden van Europeanen door de jaren heen op het gebied van nationale en Europese identiteit, welvaart, migratie, duurzaamheid, solidariteit en democratie.
Een van de hoogleraren die aan de wieg stonden van dit veelomvattende onderzoek was de Tilburgse socioloog Ruud de Moor (1928-2001), rector magnificus in 1968 en van 1983-1991. Dit grootschalig sociologisch onderzoek vond in 1981 voor het eerst plaats, in tien verschillende landen. Aan de laatste editie deden 36 landen mee.
Het onderzoek wordt onafhankelijk verricht, maar zeker de start ervan kan niet los gezien worden van de bijzondere, katholieke signatuur van de Tilburgse universiteit. Die is wel sterk van aard veranderd. Artikel 9 van de oorspronkelijke statuten (1927) legde de docenten de verplichting op “onderwijs te geven in de geest van de Roomsch Katholieke kerk”. Dat uitgangspunt kwam in de loop der jaren steeds meer in de knel, vanwege de ontkerkelijking vanaf de jaren vijftig en vanwege het uitgangspunt dat de beste kandidaat wordt benoemd. De bepaling in artikel 9 is in de jaren ‘70 dan ook ingetrokken.
Onderzoek naar gedeelde waarden van Europeanen (afbeelding boven)
De katholieke signatuur komt heden ten dage nog tot uiting in de stichtingsnaam van de instelling, de studentenparochie, de eucharistieviering bij de opening van het academisch jaar en het gebed bij het begin en het einde van promoties en andere plechtigheden. Het belang van die uitingen nam in de loop van de tijd onmiskenbaar af, en in de jaren ’60 bleek het bestuur zelfs bereid afstand te doen van de bijzondere, katholieke signatuur om de komst van een medische faculteit mogelijk te maken. De signatuur was en is regelmatig onderwerp van debat, bijvoorbeeld in programma’s van Studium Generale.
De universiteit is statutair nog steeds katholiek en wie goed zoekt vindt in uitingen als de Atlas nog sporen van die traditie. Datzelfde kan gezegd worden van het openingsgebed bij academische zittingen, de onderwijsvisie (‘Weaving Character’), het Zwijsengebouw (vernoemd naar de negentiende-eeuwse bisschop die zich sterk maakte voor beter onderwijs), van het bestaan van een specifieke opleiding als de Faculteit Katholieke Theologie, de studentenkerk Maranatha, alsook van het bezit van meerdere kunstwerken die aan de katholieke herkomst refereren.
Meer over de historie en het academisch erfgoed
Het academisch erfgoed van Tilburg University is een zeer divers geheel van archieven, beeldmateriaal, collecties, apparaten, opgetekende verhalen et cetera die betrekking hebben op de geschiedenis van de universiteit.