Politiek moet belofte waarmaken: verbeter belabberde huisvesting arbeidsmigranten

Opinie

Gebrekkige huisvesting is een serieus probleem voor arbeidsmigranten. Dat beeld wordt bevestigd door een opiniepeiling onder ruim 1.600 kennis- en arbeidsmigranten in Nederland. “Het gaat dus niet om uitzonderingen, zoals wel wordt gedacht”, vertelt socioloog Jan Cremers, senior onderzoeker aan de Tilburg Law School. “Deze werknemers worden vaak in mensonwaardige omstandigheden aan het werk gezet. Maar niemand neemt verantwoordelijkheid. Ondernemingen schuiven dit naar de uitzendbureaus die formeel de werkgever zijn, maar die branche kent geen wettelijke vorm van regulering. Dat zou moeten veranderen. Het rapport - op basis van onderzoek door I&O research - bevestigt eens te meer het belang voor de politiek om hier werk van te maken.”

Ontevreden

“Binnen de ondervraagde groep mensen zijn grote verschillen. Kennismigranten, met name expats uit de Verenigde Staten, zijn het beste af. Zij geven het leven en wonen in Nederland een dikke 8”, vervolgt Cremers. “Van de Centraal-Europese werknemers is 60% tevreden over hun leefsituatie. Vergeleken met de Nederlandse bevolking (88 % tevreden volgens CBS) steekt dit percentage maar schamel af.

Voor jongere arbeidsmigranten met flexibele contracten is werken in Nederland een cumulatie van minnen

Huisvesting scoort laag bij alle arbeidsmigranten en wordt door 40% gezien als een negatief punt van het werken in Nederland. Mensen die laaggeschoold werk verrichten zijn slechts voor 14% positief over hun woonsituatie. Door de Tweede Kamer is al toegezegd om veel serieuzer te kijken naar dit probleem en het staat op in de verkiezingsprogramma’s van veel partijen. Maar, het is niet alléén huisvesting. Met name voor jongeren die laaggeschoolde arbeid verrichten met een flexcontract, is werken in Nederland een cumulatie van minnen als het gaat om woon-, werk- en leefomstandigheden.”

Arbeidsmigratie in verkiezingsprogramma’s (Bron: NU.nl)

In veel verkiezingsprogramma’s staat de huisvesting van arbeidsmigranten op de agenda maar het is niet alléén huisvesting

VVD: Puntensysteem om arbeidsmigranten effectiever te werven voor waar nodig.
CDA: Slechte werkomstandigheden en uitbuiting worden aangepakt.
D66: Arbeidsmigratie is tijdelijk en in lijn met internationaal recht.
ChristenUnie: Marktanalyses voor jaarlijks richtgetal voor arbeidsmigratie.
PvdA: Fatsoenlijke huisvesting en arbeidsomstandigheden.
GroenLinks: De positie van arbeidsmigranten wordt verstrekt en gemeenten en provincies zien daar op toe.
SP: Werkgevers zijn niet langer ook huisbaas van arbeidsmigranten, tijdelijke werkvergunningen om uitbuiting tegen te gaan.
Partij voor de Dieren: beter onderkomen voor arbeidsmigranten.
Forum voor Democratie: Invoeren van een greencard voor arbeidsmigranten.
SGP: Er moet een systeem komen met strikte afspraken en quota.
DENK: Meer begeleiding en inzetten op het leren van Nederlands om fouten uit het verleden te voorkomen.
50PLUS: Wordt niet genoemd.
PVV: Wordt niet genoemd.

Meer informatie over dit thema vind je ook in het overzicht van Haagse plannen met betrekking tot arbeidsmigranten van de NOS.

Personeelszaken

Hoe dat kan uitpakken zag je heel duidelijk tijdens de coronacrisis. Na virusuitbraken in de vleesverwerkende industrie, bleken zo’n 60 arbeidsmigranten spoorloos. Hun verblijfsplaats was bijna bij niemand bekend. “Een direct gevolg van het feit dat arbeidsmigranten niet als menselijk kapitaal worden gezien”, vindt Jan Cremers. “Ze worden met een busje aan- en afgevoerd en weten vaak zelf ook niet waar ze precies te werk worden gesteld. Deze werknemers vallen onder de afdeling planning, in plaats van personeelszaken. Dat is kwalijk. Verstandig omgaan met arbeidsmigratie betekent dat je oog houdt voor kwaliteit. Niet alleen van werkomstandigheden, maar ook van de producten die je maakt. Ga je voor een duurzaam beleid, dan is duurzame inzetbaarheid van arbeidsmigranten daar onderdeel van.”

Mismatch

Het inzetten op kwaliteit is meestal niet aan de orde voor de categorie die laaggeschoolde arbeid verricht. “Uit ons panelonderzoek blijkt een belangrijke mismatch tussen opleidingsniveau en het type werk. Meer dan de helft van de Oost-Europese arbeidsmigranten is middelbaar of hoger opgeleid. Slechts 17% werkt op het eigen opleidingsniveau. Je zou dus kunnen stellen dat er veel verborgen talent is en dat kwaliteit verloren gaat. In Nederland vinden we al sinds de jaren ’70 dat je postcode niet je toekomstige sociaaleconomische status mag bepalen. Dat zou je door moeten trekken naar iedereen die hier werkt.”

Door mensen op hun kwaliteiten te beoordelen is voor economie en bedrijfsleven veel te winnen

Loonkosten

“Werkgevers kunnen een rol spelen om arbeidsmigranten een betere behandeling te geven. Uit eerder onderzoek blijkt echter dat niet elke werkgever hierop zit te wachten. Lage loonkosten zijn een belangrijke motivatie. Investeren in kwalitatief goede medewerkers leidt echter tot betere producten en drukt uiteindelijk ook de productiekosten. Als je het alleen van lage loonkosten moet hebben, moet je je als ondernemer ook achter de oren krabben. Doordat wetgeving ontbreekt, is het nu te gemakkelijk voor ondernemers en uitzendbureaus om de verantwoordelijkheid voor een menswaardige behandeling af te schuiven of te ontlopen. Dat zou je moeten aanpakken, de politiek kan hier een rol in spelen.”

Jan Cremers en het Kenniscentrum Arbeidsmigranten

Hoewel er al veel is onderzocht over het fenomeen arbeidsmigranten, is deze peiling - uitgevoerd in opdracht van het Kenniscentrum Arbeidsmigranten - de eerste keer dat deze werknemers zelf aan het woord komen. Zij bevestigen het bestaande beeld dat huisvesting voor arbeidsmigranten die laaggeschoold werk doen vaak belabberd is. Jan Cremers (Tilburg Law School) is bestuurslid van het kenniscentrum en voorzitter van de wetenschappelijke adviesraad. Eerder deed hij al onderzoek naar arbeidsmigratie en mensenhandel in Noord-Brabant. Onder zijn supervisie vond deze eerste opiniepeiling onder kennis- en arbeidsmigranten zelf plaats.