Alkeline van Lenning

'Je moet weten dat jouw perspectief niet de maat der dingen is'

Het houdt je staande in een snel veranderende wereld: karakter. Om het te ontwikkelen is slow education nodig, stelt Tilburg University in een nieuwe onderwijsvisie. Studenten moeten buiten hun ‘bubble’ treden en ook kritisch naar zichzelf kunnen kijken.

Wetenschap en innovatie zijn de succesfactoren voor de toekomstige kenniseconomie. Eerder werd dit bondig samengevat als: Kennis, kunde, kassa! Een slogan die veel reacties opriep. “Uiteraard zijn wij er om studenten de laatste wetenschappelijke inzichten bij te brengen en de vaardigheden om die kennis succesvol toe te passen”, stelt Alkeline van Lenning, onderwijshoogleraar aan Tilburg University en hoofd van het University College Tilburg.

“Maar wij willen méér. Wij willen namelijk kundige academici afleveren die een duurzame samenleving nastreven.” De nieuwe onderwijsvisie die ze met wetenschapsfilosoof Herman de Regt schreef, kreeg daarom de titel: Kennis, kunde, karakter.

Slow onderwijs

Karakter rooster je echter niet in als college op de dinsdagmiddag of leer je uit een boek. Daarvoor is ‘slow’ onderwijs nodig: verdieping, reflecteren, je inlevingsvermogen trainen, leren kritiek geven en ontvangen. “Je daadwerkelijk kunnen verplaatsen in de ander en naast je talenten ook je tekortkomingen kennen, is onmisbaar in de geglobaliseerde wereld”, is de overtuiging van Van Lenning. Samenwerking en overleg op internationaal niveau zijn immers steeds normaler en steeds belangrijker.

En ja, karakterontwikkeling is zeker in de geest van Martinus Cobbenhagen (1893-1954), econoom en grondlegger van Tilburg University, bevestigt Van Lenning. “Wie zijn werk leest snapt snel dat Cobbenhagen geen fan zou zijn van een samenleving waarin kennis een productiefactor is en de universiteit een diplomafabriek. Bij Cobbenhagen draait het altijd om mensen, om de menselijke maat, om menselijke interactie en empathie.”

Gedateerd?

Karakter kweken, Bildung, verheffing. Is dat niet betuttelend, ideologisch en ouderwets? “Je vergeet katholiek”, kaatst Van Lenning de bal terug. “We lijken tegenwoordig wel bang om enige richting of waarden te onderwijzen. Maar wat is een maatschappij zonder? Kennis is nooit een doel op zich maar een middel. Hoe en waarvoor zet jij jouw kennis in? Wij zeggen in deze onderwijsvisie dat Tilburg University streeft naar studenten die met hun kennis de samenleving vooruithelpen in de richting van minder leed, een eerlijker verdeling van duurzame welvaart en welzijn en ontplooiing van persoonlijk talent. Is dat ooit gedateerd?”

Karakter vormen vraagt inzet, benadrukt Van Lenning, van docent én student. Het vergt actief en interactief onderwijs: concentratie, meedoen, kritische vragen stellen en discussiëren. Docenten moeten uitdagen en studenten moeten inzet en durf tonen. Kleine groepen en nauw contact met de docent zijn daarbij onontbeerlijk. De universiteit stelt daar ook extra middelen voor beschikbaar.

Maar het betekent niet dat hoorcolleges of zelfstudie verdwijnen. Net als een zanger of cabaretier kan ook één bevlogen wetenschapper een groot publiek boeien en betrekken. Moderne ICT ondersteunt daarbij. Experts en kennis zijn overal bereikbaar: via MOOCs (Massive Open Online Courses), Skype, YouTube, Web of Science en wat dies meer zij.

Verder dan eigen perspectief

De stof in kleinere groep bediscussiëren leidt vervolgens tot de verdieping. “En juist in die kleinere werkvormen kun je als docent verder gaan dan kennis en kunde”, vertelt Van Lenning. “Ik vraag studenten hun mening te geven en te beargumenteren. Maar laat ze vervolgens een tegenovergestelde mening verdedigen. Zo verdiep je je in alle perspectieven en argumenten.” Dat is zeker nu nodig omdat sociale media de neiging hebben een ‘bubble’ van gelijkgestemdheid te creëren. “Weten dat je eigen perspectief niet de maat der dingen is, is onontbeerlijk”, zegt Van Lenning. “Tijdens of na hun studie komen studenten vaak in een internationale setting waar ze iets moeten bereiken in een interdisciplinair team waar bovendien waarden en normen verschillen. En daar moet je je doelen verwezenlijken.”

Studenten over de onderwijsvisie

Amber (3e jaars Bsc):

"Meer discussiëren tijdens je studie zou ik toejuichen. In Australië, waar ik als uitwisselingsstudent was, telt je inzet bij werkcolleges voor tien procent mee in je punt. Ik merkte dat ik actiever was en meer betrokken omdat je weet dat je aan het woord komt. Ik vond het leerzaam en trouwens ook een verademing dat niet steeds dezelfde aan het woord is.”

Sevlet (3e jaars BSc):

“Nee, ik vind het niet betuttelend klinken: karakter kweken. Ik zie het juist als taak van de universiteit om studenten af te leveren die de wereld duurzamer willen maken. Wij zijn toch de generatie die daar het voortouw in moet nemen. Degenen die voor verandering moeten zorgen.”