'Bindend besturen' kan onnodige juridisering van ruimtelijk beleid stoppen
De invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2023 belooft weer veel slopende juridische procedures op te leveren. Dat kan ook anders, stellen Eva Wolf, Feie Herkes en Stavros Zouridis in een nieuw onderzoeksrapport dat op 30 juni is gepresenteerd tijdens de conferentie Bindend Besturen in Brabant. Bestuur moet (en kan) de belangen van de verschillende partijen op een goede manier aan elkaar verbinden.
Steeds vaker zoeken burgers, bedrijven en belangenorganisaties bij ruimtelijke plannen en vergunningen de rechter op. Soms met ingrijpende gevolgen, zoals de stikstofuitspraak van de Raad van State laat zien. Niets wijst erop dat de Omgevingswet dit per 1 januari 2023 gaat veranderen. Ook hebben gemeenten, waterschappen en provincies nog geen goede manier gevonden om hiermee om te gaan. Met als gevolg lange en geldverslindende juridische procedures die bij alle betrokkenen vooral onvrede en wantrouwen opleveren.
De bestuurswetenschappers deden de afgelopen jaren onderzoek naar manieren om beter met juridisering om te gaan. Uit dat onderzoek blijkt om te beginnen dat nog meer burgerparticipatie niet het antwoord is en dat geldt ook voor nog meer hameren op het primaat van de politiek. Ook blijkt dat burgers het gezag van de rechter meer accepteren dan dat van de gemeenteraad en provinciale staten.
Uiteenlopende belangen
Wat staat gemeenten en provincies dan nu te doen, om zich beter voor te bereiden op de Omgevingswet? Ze moeten bindend gaan besturen, stellen de onderzoekers. De gang naar de rechter is geen persoonlijke hobby van burgers, bedrijven en belangenorganisaties, maar een gevolg van belangen die de afgelopen decennia uit elkaar gedreven zijn. Het belang van een veehouder is los komen te staan van het belang van zijn buren, het belang van de projectontwikkelaar staat soms haaks op de buurt waarin hij bouwt.
Bestuur moet deze belangen opnieuw binden. Per situatie moeten daarvoor onderhandeling, de gang naar de rechter en het politieke kanaal gericht worden ingezet. Een goedgekozen mix hiervan voorkomt ellenlange en geldverslindende juridische procedures en veel publieke onvrede.
Een boek met de onderzoeksbevindingen voor professionals in de praktijk is op 30 juni gepresenteerd in een zomerconferentie van het kennisprogramma Bindend Besturen in Brabant, waarin Tilburg University samenwerkt met de provincie Noord-Brabant en Pontifax. Het is beschikbaar via open access:
Ontbindend en bindend besturen van de omgeving
Zie ook www.bindendbesturen.nl.