TST-Epic-foto | 10-11-2023

Utrechtse studies

'Utrechtse studies' is tot stand gekomen door een samenwerking tussen Tilburg University en de Universiteit van Utrecht. De redactie van deze serie boeken bestaat uit: Prof. Dr. Marcel Barnard (Protestantse Theologische Universiteit), Dr. Frank Bosman (Tilburg Cobbenhagen Center), Prof. Dr. Arie Molendijk (Rijksuniversiteit Groningen), Prof. Dr. Marcel Sarot (Tilburg School of Catholic Theology), Prof. Dr. Archibald van Wieringen (Tilburg School of Catholic Theology) en Drs. F. van der Steen (namens de uitgever).

De moderniteit van religie

G.A.F. Hellemans, M.A.G.T. Kloppenborg, H.J. Tieleman (red.), De moderniteit van religie, Zoetermeer: Meinema, 2001.

ISBN: 90-211-3835-2

De tweede helft van de twintigste eeuw stond in het teken van de culturele veranderingen die zich in alle hevigheid in de jaren zestig hadden gemanifesteerd. Nog meer dan elders geldt dit voor Nederland en voor het domein van religie en kerk. De cultureel conservatieve, vrome en volgzame natie veranderde in enkele jaren tijds in een modieus-progressief land waar rationeel inzicht en vlotte individualiteit hoog geprezen werden. Lees meer.

Gedoopt, gevormd, gezonden. Status en statuut van de pastoraal werk(st)er

A.H.C. van Eijk, A.P.H. Meijers (red.), Gedoopt, gevormd, gezonden. Status en statuut van de pastoraal werk(st)er, Zoetermeer: Boekencentrum, 2001.

ISBN: 978-90-211-3861-9

Deze bundel bevat bijdragen van systematisch-theologische en kerkrechtelijke aard, maar ook artikelen die teruggrijpen op de geschiedenis (de recente Nederlandse zowel als die van middeleeuwen en Reformatie) en één bijdrage die laat zien dat in de discussie over de sacramentsbevoegdheid van de pastorale werk(st)er in de SoW-kerken een vergelijkbare vraag aan de orde is. Lees meer.

Kerk en conflict. Identiteitskwesties in de geschiedenis van het christendom

W. Otten, W.J. van Asselt (red.), Kerk en conflict. Identiteitskwesties in de geschiedenis van het christendom, Zoetermeer: Meinema, 2002.

ISBN: 978-90-211-3902-9

'Kerk en conflict' schenkt aandacht aan diverse religieuze conflicten in Nederland en West-Europa vanuit historisch en theologisch perspectief. Van de middeleeuwse strijd om de triniteit tot religieuze twisten in het negentiende-eeuwse Friese dorpje Berlikum, aan de hand van concrete casestudies werpt deze bundel meer licht op de rol van conflicten als een belangrijke en constante factor in de geschiedenis van het Europese christendom.

Een kerk met toekomst? De katholieke kerk in Nederland 1960-2020

S. Hellemans, W. Putman, J. Wissink (red.), Een kerk met toekomst? De katholieke kerk in Nederland 1960-2020, Zoetermeer: Boekencentrum, 2003.

ISBN: 978-90-211-3919-7

'Heeft de kerk nog wel toekomst?' is een zowel binnen als buiten de kerk vaak gestelde vraag. Alle reden dus voor praktisch theologen en sociale wetenschappers van de Katholieke Theologische Universiteit te Utrecht dit jubileum aan te grijpen om eens over de nabije toekomst van hun kerk na te denken. De auteurs onderkennen en verkennen de problemen van hun kerk. Toch geloven ze ook in de toekomst van die kerk, zij het niet zonder meer. Hoe verschillend de invalshoeken van de auteurs ook zijn, ze delen een gemeenschappelijk uitgangspunt. Ze pleiten voor een kerk die, overtuigd van de spirituele waarden uit haar rijke traditie, open leert communiceren met haar eigen gelovigen en met de haar omringende cultuur.

Joden in de Grieks-Romeinse wereld. Vijftien miniaturen

P.W. van der Horst, Joden in de Grieks-Romeinse wereld. Vijftien miniaturen, Zoetermeer: Boekencentrum, 2003.

ISBN: 978-90-211-3949-4

De studies in dit boek bevatten close-ups van aspecten van de joodse cultuur in de latere oudheid, dat wil zeggen de periode van bijna duizend jaar tussen Alexander de Grote en Mohammed (ca. 330 v.C.-630 n.C.). Het is in deze eeuwen dat het jodendom in allerlei opzichten ingrijpend van gezicht verandert, onder andere doordat het zowel binnen als buiten Palestina wordt blootgesteld aan de dominante Griekse cultuur (en later aan de Romeinse gezagsuitoefening). Lees meer.

De persoon van de leerkracht

C. Bakker, E. Rigg, De persoon van de leerkracht, Zoetermeer: Meinema, 2004.

ISBN: 978-90-211-3984-5

Kort na het overlijden van zijn zusje vertelt een leerling 's morgens in het kringgesprek honderduit over de verdrietige situatie thuis. De klasgenoten van de leerling luisteren intensief naar het verhaal en reageren. Al doende ontstaat een ernstig en heel betrokken gesprek over de dood. Naast het feit dat de leerling zijn directe ervaringen met de daarbij behorende emoties kwijt kan, blijkt dat er in de klas verschillende visies op de dood bestaan. De leerkracht vindt het belangrijk om ruimte te maken voor dit gesprek. Lees meer.

 

Adam en Eva in het paradijs. Actuele visies op man en vrouw uit 2000 jaar christelijke theologie

H. Goris, S. Hennecke (red.), Adam en Eva in het paradijs. Actuele visies op man en vrouw uit 2000 jaar christelijke theologie, Zoetermeer: Meinema, 2005.

ISBN: 978-90-211-4032-2

Alle bijdragen zijn geschreven in een prettig leesbare, wetenschappelijke stijl. De bundel is toegankelijk voor academici op het gebied van de theologie, genderstudies, filosofie en geschiedenis, en voor theologisch geïnteresseerden van verschillende confessionele en religieuze achtergronden. Lees meer.

Geloven in gerechtheid. Bijdragen tot een oecumenische sociale ethiek

A. Houtepen, Geloven in gerechtheid. Bijdragen tot een oecumenische sociale ethiek, Budel: Damon, 2005.

ISBN: 978-90-557-3859-5

Er zijn zaken die mensen heilig zijn, of ze nu geloven of niet. Er zijn menselijke waarden en overtuigingen, doelstellingen en leefregels waarover gelovigen en niet-gelovigen het eens kunnen worden: waarden en regels voor het goed-menselijke leven en samenleven. Naar aanleiding van concrete vragen uit de praktijk van groepen, instanties en bewegingen in het sociale middenveld, is in dit boek een aantal aspecten van een oecumenische sociale ethiek uitgewerkt, zoals deze in de rooms-katholieke sociale leer en in de oecumenische bezinning op de gestalte van een verantwoordelijke, rechtvaardige, vreedzame en duurzame samenleving zijn ontwikkeld. Ze betreffen de verhouding van geloof en politiek, geloof en mensenrechten, geloof en geweld en geloof en zorg.

Religies in interactie. Jodendom en Christendom in de Oudheid

B. Becking, G. Rouwhorst (red.), Religies in interactie. Jodendom en Christendom in de Oudheid, Zoetermeer: Boekencentrum, 2006.

ISBN: 978-90-211-4100-8

Het begrip "religie" wordt meestal in verband gebracht met geloofsvoorstellingen en geloofsovertuigingen. Mensen geloven in een God, in goden of in een bovennatuurlijke werkelijkheid. Geloof vertegenwoordigt daarbij een eigen domein, onderscheiden van de cultuur, de politiek, het behoren tot een bepaald volk. Dit beeld van religie blijkt in belangrijke mate te zijn bepaald door ontwikkelingen in de moderne, westerse cultuur door het Christendom. Lees meer.

De goddeloosheid van de wetenschap. Theologie, geloof en het gangbare wetenschapsideaal

M. Sarot, De goddeloosheid van de wetenschap. Theologie, geloof en het gangbare wetenschapsideaal, Zoetermeer: Boekencentrum, 2006.

ISBN: 978-90-211-4133-6

Wat kan er wetenschappelijk over God gezegd worden? Binnen de gangbare wetenschapsopvatting moet het antwoord op deze vraag luiden: niets! Uitspraken over God kun je immers niet toetsen aan de hand van herhaalbare experimenten, en God is nooit en nergens direct waarneembaar. Lees meer.

Verterend vuur. Over burnout in het basispastoraat

A. Bisschops, J. Pieper, W. Putman (red.), Verterend vuur. Over burnout in het basispastoraat, Zoetermeer: Meinema, 2007.

ISBN 978-90-211-4144-2

Veel pastores branden van ijver voor hun pastorale werk. Maar al te grote ijver kan een valkuil zijn. Er raken ook pastores overwerkt en zelfs burnout. Dit boek start met een analyse van het voorkomen en de oorzaken van burnout in het basispastoraat. Vertrekpunt is empirisch onderzoek onder rooms-katholieke en protestantse basispastores. Dit empirisch onderzoek wordt aangevuld met analyses vanuit (pastoraal)theologisch en sociologisch perspectief. Lees meer.

Het christendom en de wereldreligies. Dialoog en confrontatie

J. Frischman, S. Hellemans (red.), Het christendom en de wereldreligies. Dialoog en confrontatie, Utrecht: Van Gruting, 2008.

ISBN 978-90-75879-469

Religie is terug als onderwerp in het maatschappelijke debat. Na een lange periode van kerkverlating, ontzuiling en steeds striktere scheiding tussen kerk en staat, leek religie op weg om uit West-Europa te verdwijnen. Maar groeiende interesse in spiritualiteit, import van godsdiensten door immigratie en heftige internationale conflicten met een godsdienstige achtergrond keerden het tij. Nu haasten religieuze kopstukken zich om de vreedzame bedoelingen van hun eigen religie te benadrukken en proberen politieke leiders om een begripvolle omgang tussen culturen en religies te bevorderen. In Nederland zijn inmiddels alle wereldreligies actief en ze gaan op nieuwe manieren en via ongekend open ontmoetingen met elkaar om. Maar ook hier spelen conflicten. Lees meer.

Avant-garde en religie. Over het spirituele in de moderne kunst 1905-1955

F. Bosman, T. Salemink (red.), Avant-garde en religie. Over het spirituele in de moderne kunst 1905-1955, Utrecht: Van Gruting, 2009.

ISBN 97890-75879-490

Als zwart vuur brandt de 'historische avant-garde' in de eerste helft van de twintigste eeuw op het Europese toneel. Schilders, schrijvers en musici zien zichzelf als nieuwe priesters en profeten, en willen een nieuwe mens en een nieuwe maatschappij realiseren. Zij willen dat niet via politieke experimenten of kerkelijke rituelen bereiken, maar via hun kunst. Dat maakt de avant-garde tot een utopische beweging met een eigen bijzondere aard. Zij streeft een nieuwe vorm van spiritualiteit na in een geestloze, materialistische, als decadent ervaren wereld. Lees meer.

Handboek Jongeren en religie

Monique van Dijk-Groeneboer (red.), Handboek Jongeren en religie, Almere: Parthenon, 2010.

ISBN: 978-90-79578-184.

Het Handboek Jongeren en religie van Monique van Dijk - Groeneboer toont de stand van zaken en laat zien welke rol voor godsdienstige instituten als de kerk en de moskee kan zijn weggelegd. Lees meer.

Jezus in beeld: . Een studie naar zijn verschijnen op het witte doek

Freek Bakker, Jezus in beeld. Een studie naar zijn verschijnen op het witte doek, Almere: Parthenon, 2011.

Bidden in het Oude Testament: Identiteit en verhoring, woede en vreugde

Archibald van Wieringen en Harm van Grol, Bidden in het Oude Testament. Identiteit en verhoring, woede en vreugde, Almere: Parthenon, 2013.

ISBN: : 9789079578474

Gebedsteksten komen overal voor in het Oude Testament. Uiteraard in de Psalmen, maar ook door aartsvaders en profeten wordt gebeden.

Dit boek richt de aandacht op de vragen die schuilgaan achter deze gebedsteksten; vragen over bidden, vragen die ook in onze tijd gesteld worden: Waarom bidden? Hoe bidden? Waarvoor bidden? Waarom is er geen verhoring? Waarom zou je God prijzen?

Het Oude Testament zoekt het antwoord op de vraag naar het bidden niet direct bij God, maar bij de bidder. Identiteit en verhoring, en emoties als woede en vreugde komen daarbij aan de orde.

De vensters in deze studie laten zien dat de vragen omtrent het bidden voor het Oude Testament wezenlijk zijn. Het Oude Testament bepleit een gelovige gebedshouding die gekenmerkt wordt door een eigen identiteit en emotionaliteit.

Zelf zorgen voor je ziel: De actualiteit van christelijke spirituele centra

Kees de Groot, Jos Pieper en Willem Putman, Zelf zorgen voor je Ziel: De actualiteit van christelijke spirituele centra, Almere: Parthenon, 2013.

ISBN: 9789079578498

De interesse voor nieuwe spiritualiteit gaat niet voorbij aan het christelijke erf. Op de spirituele markt zijn ook veel christelijke aanbieders actief, zoals vrijzinnig-protestantse bezinningshuizen en centra die verbonden zijn aan een klooster. Daar verdiepen meestal hoogopgeleide cursisten zich in God, geloof en hun innerlijke kern: een workshop ‘familieopstellingen’ staat hier harmonieus op het programma naast ‘Goede Week en Pasen vieren’.

Vermengt de traditionele op gemeenschap gerichte spiritualiteit zich meer en meer met de ik-gerichte nieuwe spiritualiteit? Een Tilburgse groep sociale wetenschappers en theologen analyseert het aanbod van 57 centra en onderzoekt van 800 bezoekers hun motieven, ervaringen en levensoriëntaties. De resultaten worden vergeleken met landelijke en  internationaal onderzoek naar religie en spiritualiteit. Welke lessen kunnen kerken en andere religieuze gemeenschappen trekken uit het succes van deze centra?

Augustinus over diakens

Bart Koet, Augustinus over diakens: Zijn visie op het diakonaat, Almere: Parthenon: 2014.

ISBN: 9789079578702

Het ambt van diaken wordt vaak verbonden met 'dienstbaar zijn', bij uitstek aan de armen. Maar wie de vroege kerk bestudeert, ontdekt dat diakens vooral 'verbinders' waren, bijvoorbeeld tussen de kerk en de wereld. Een diaken kon voor de armen zorgen maar ook voor de relatie met het hof. Leiderschap en leraar zijn behoorde eveneens tot zijn taken.

Het bisdom van de invloedrijke Augustinus van Hippo laat goed zien welke belangrijke rollen diakens speelden in de communicatie binnen de vroege kerk. Door alle teksten waarin Augustinus spreekt over het diakonaat na te gaan en te ordenen, neemt Bart Koet ons mee op een archeologische zoektocht door het 'world wide web' van Augustinus. Het resultaat is een boek met frisse ideeën over vormen van leiderschap binnen de kerk, maar ook daarbuiten. Zo blijkt gevoel voor humor en het gebruik van de juiste communicatiemiddelen van groot belang voor succesvol leren. Een uniek kijkje in de vroege kerk.

Handboek spiritualiteit in de palliatieve zorg

Wim Smeets (red.), Handboek spiritualiteit in de palliatieve zorg: Terminale zorg, onderwijs, onderzoek en samenwerking samenhangend in beeld, Almere: Parthenon, 2016.

ISBN: 9789079578689

Geestelijke verzorging bieden in de palliatieve fase is pionieren. Verzorgers bewegen zich in een gebied tussen het ziekenhuis en een of andere vorm van ‘thuis’ voor de terminale patiënt. Hoe geeft je daaraan handen en voeten in de praktijk? Hoe kom je met alle betrokkenen, de zorgverleners, de patiënt en diens omgeving tot een goede samenwerking?

Dit handboek is een neerslag van pionierswerk in Nederland en België. Aan bod komen de inhoud van de spirituele zorg, de juridische positie van de geestelijk verzorger, het onderzoek en het onderwijs. Vele praktijkvoorbeelden illustreren de samenhang met andere disciplines. Een boek over het eigene van de zorg voor de mens die sterven gaat, in woord en in beelden.

Transformerende poëzie: Van de Psalmen tot Lucebert

Archibald van Wieringen (red.), Transformerende poëzie: Van de Psalmen tot Lucebert, Almere: Parthenon 2016.

ISBN: 9789079578849

Iedere godsdienst streeft naar een spirituele ontwikkeling van haar aanhangers. Na toetreding tot de geloofsgemeenschap – de initiatie – is er sprake van een religieus omvormingsproces dat zich ook naar toekomst toe blijft ontwikkelen. Deze transformaties zijn bij uitstek zichtbaar in poëzie.

Het omvormingsproces betreft meestal de ik-figuur. Naast de personages in een gedicht maakt ook de dichter zelf een transformatie door. De lezer wordt in al deze transformaties meegenomen. Het jodendom, christendom en de godsdienstige beleving in de Moderne tijd kennen veel van zulke transformerende poëtische teksten.

Dit boek biedt een dwarsdoorsnede en uitleg van deze gedichten door de eeuwen heen: van de Psalmen en oud-Saksische teksten tot de joodse dichter Bialik en schilder/taalkunstenaar Lucebert.

Modellen van leraarschap: Van Jesaja tot Bioshock

Bart Koet en Archibald van Wieringen (red.), Modellen van leraarschap: Van Jesaja tot Bioshock, Almere: Parthenon 2017.

ISBN: 9789079578870

Waarom stelt Jezus in de evangeliën wel 307 vragen en geeft hij zelf maar drie keer een antwoord? Waarom benadrukt Augustinus dat kinderen ouders en leraren niet beoordelen op wat ze zeggen, maar naar hoe ze leven? Welke opvoedende functies hebben populaire computergames op moreel-ethisch terrein? Wat zegt dit over de pedagogiek van de grote leraren en nieuwe leeromgevingen in onze cultuur?

In deze bundel vertellen theologen over modellen van leraarschap in het onderwijs: wat hebben een bijbelwetenschapper, talmoedgeleerde, kerkhistoricus en een pastoraal of cultuurtheoloog te zeggen over leraarschap en leren?

Een inspirerende reis door de veelkleurige tradities van de Grieks-Romeinse en joods-christelijke wereld die ten grondslag liggen aan onze cultuur: Jesaja, Socrates, Ben Sira, Jezus, Mozes, Augustinus, Job, Franciscus van Assisi, Thomas van Aquino, Willebrands en de computergame Bioshock.

Volg de Liefde: Leiderschap in het licht van Franciscus en Clara van Assisi

Willem Marie Speelman (red.), Volg de Liefde: Leiderschap in het licht van Franciscus en Clara van Assisi, Almere: Parthenon, 2020.

ISBN: 9789083046426

Wat is goed leiderschap? Die vraag wordt acuut als je zelf gevraagd wordt sturing en bescherming te bieden. Door anderen of door de omstandigheden. Dit boek wil je inspireren daarin een weg te vinden die bij je past.

Men wordt niet geboren als leider, maar geroepen om leiderschap te tonen. Dit geldt zeker voor Franciscus en Clara van Assisi, twee spirituele leiders uit de dertiende eeuw die hun leiderschap proefondervindelijk hebben moeten ontwikkelen. Hun leiderschap was exemplarisch, spiritueel en ‘vrouwelijk’ of verbindend.

In dit licht zijn vier vrouwelijke leiders geïnterviewd. In het oog springt dat ze net als Clara en Franciscus in staat zijn leiderschap te delen en mensen te verbinden. Ook leggen vijf leiders met heel uiteenlopende werkterreinen uit hoe zij leiding leerden geven. Hier ontstaat een dialoog tussen de praktijk van nu en die van de laatmiddeleeuwse heiligen. Een analyse van vier spirituele leiders, waaronder Franciscus en Clara zelf, maken het overzicht van typen leiderschap compleet.

Over de hardnekkige aanwezigheid van het christendom

Samuel Goyvaerts, Kees de Groot en Jos Pieper (red.), Over de hardnekkige aanwezigheid van het christendom, Almere: Parthenon, 2020.

ISBN: 9789083046440

Hoewel het vertrouwen in de kerk en het geloof in God op een dieptepunt zijn beland, blijft de christelijke traditie mensen inspireren. De rijkdom aan rituelen, de wijsheid van de katholieke sociale leer en de christelijke dienst aan de naaste blijken niet alleen aan gelovigen besteed.

In deze bundel zoeken Tilburgse onderzoekers naar de actuele betekenis van het katholicisme voor het vinden van zin en troost in de zorg en het onderwijs, en voor een hernieuwde beleving van spiritualiteit.

Gaat het christelijk geloof echt te gronde? Of blijft het hardnekkig aanwezig en maakt het zich op voor een comeback?