Departement Filosofie

Departement Filosofie

Wat is (philosophy of) mind?

Filosofie van de Geest

Twee jaar geleden meldde de krant de komst van de robothond, als speeltje in trek bij yuppies. Ongeveer tezelfdertijd voltooide Steven Spielberg posthuum een onaffe film van Stanley Kubrick, over een vrouw die een robotkind adopteert. Ofschoon het kind niet van anderen te onderscheiden is en zelf niet weet dat het een robot is, kan de vrouw er uiteindelijk niet van houden. Je kunt je afvragen of die yuppies niet gek zijn met hun robothonden. Of misschien juist of die vrouw niet eigenlijkvan haar adoptiekind had moeten houden. Dan ben je bezig met vragen uit de philosophy of mind. In het Nederlands wordt overigens vaak de Engelse term gebruikt, omdat "filosofie van de geest" wat spookachtig klinkt.

Bewustzijn

Een robothond is geen echte hond, en een robotkind geen echt kind, maar wat is precies het verschil? Ze zien er misschien niet hetzelfde uit, maar we hebben wel geleerd dat uiterlijk er meestal niet toe doet. Een teckel lijkt immers niet bepaald op een Sint Bernard, en een Friese boerin niet op een Pygmee jager-verzamelaar. Misschien is het belangrijkste verschil dat robots geen bewustzijn hebben. Maar weten we dat wel zeker? Volgens sommigen hebben alleen mensen bewustzijn omdat ze behalve een stoffelijk lichaam ook een geest of een ziel hebben. Dan hebben robots, maar ook echte honden, inderdaad geen bewustzijn. Anderen vinden het geloof in een ziel echter ouderwets en onwetenschappelijk - al het andere in de wereld bestaat uit fysische materie, dus wij toch ook?

Fysische materie

Deze filosofische positie, dat alles bestaat uit fysische materie, wordt fysicalisme genoemd, of ook materialisme. Als wij volledig bestaan uit fysische materie is het wellicht mogelijk om onszelf na te bouwen. De huidige robots zijn nog veel te eenvoudig, maar in de toekomst zouden we veel complexere fysische systemen kunnen bouwen.

En dan zou je kunnen zeggen: als het eruit ziet als een mens en zich gedraagt als een mens, dan is het ook een mens. Zei niet de Jood Shylock, in Shakespeare's The Merchant of Venice, in zijn pleidooi om als mens erkend te worden: 'If you prick us, do we not bleed? ' Toch zijn er problemen met zo'n 'fysicalistische' positie.

De fysische wetenschappen en de biologie kunnen wel verklaren waarom een bepaald fysisch systeem (wij?) eruit ziet als een mens en zich gedraagt als een mens, maar tot nu toe kunnen ze in de verste verte niet verklaren waarom het zich voelt als een mens. Misschien voelt zo'n systeem wel helemaal niets, doet het alleen alsof, is het een soort zombie. Of misschien zijn niet alleen alle nagebouwde systemen, maar ook alle andere 'gewone' mensen een soort zombies die nooit iets voelen. Een ander probleem is: wat maakt dat wij dezelfde persoon zijn als een paar jaar geleden? Als wij uitsluitend een collectie atomen zijn, dan zijn we bepaald niet meer dezelfde: door stofwisselings- en verouderingsprocessen zijn heel wat atomen van toen inmiddels door andere vervangen. Bestaat er dan toch iets anders dan alleen fysische materie?

Werkgebied philosophy of mind

Dit soort vragen over wat een persoon is en wat een persoon dezelfde maakt als een paar jaar geleden, over lichaam en geest, over mens en dier en mens en machine, vormen het werkgebied van de philosophy of mind. Dus ook als je geïntrigeerd bent door de robothond of door de Spielberg-Kubrick film ben je eigenlijk bezig met philosophy of mind.

Ben je geïnteresseerd in een opleiding filosofie?

Dan kun je bij Tilburg University terecht voor een bachelor-, master- of lerarenopleiding in de filosofie. Filosofie studeren kan in Tilburg zowel in voltijd als deeltijd.