Nederlandse universiteiten gaan kritischer om met rankings

De Nederlandse universiteiten gaan zich kritischer opstellen over wereldwijde ranglijsten van universiteiten. Deze zogeheten league tables kennen methodologische tekortkomingen en beoordelen de onderzoeksprestaties van universiteiten te eenzijdig op basis van aantallen publicaties en citaties. Dit staat op gespannen voet met het programma Erkennen & Waarderen waarmee de Nederlandse universiteiten juist de nadruk leggen op kwaliteit in plaats van kwantiteit. Dat concludeert een expertgroep die het bestuur van Universiteiten van Nederland adviseert.

Vice Rector Magnificus Jantine Schuit:

Vanuit het programma Erkennen & Waarderen hebben wij al langere tijd moeite met deze universiteitsranglijsten. Ze doen vaak geen recht aan de breedte van het werk dat er op universiteiten gebeurt. Daarom gebruikt Tilburg University deze ranglijsten al minder vaak en communiceren we hier ook minder over. We zijn dus blij dat alle Nederlandse universiteiten dit landelijke advies nu gaan volgen en hopen ook dat er op Europees niveau een verandering gaat komen.

Wat zijn rankings?

Universiteitsrankings zijn er in verschillende soorten en maten. Het advies van de commissie richt zich specifiek op league tables. Dit zijn ranglijsten die de prestaties van een universiteit proberen te vatten in een totaalscore van prestaties op het gebied van onderzoek, onderwijs en impact. Hiermee claimen ze de totale prestatie van een universiteit te weerspiegelen. Er bestaat echter geen algemeen aanvaard criterium voor het kwantificeren van de totale prestatie van een universiteit. Daarnaast worden in league tables onderzoeksprestaties extra zwaar meegerekend en worden deze voor een belangrijk deel bepaald aan de hand van aantallen publicaties en citaties.

Universiteiten vinden het belangrijk om internationaal goed te presteren in de ranglijsten, omdat er door veel studenten, wetenschappers, bedrijven en overheden naar gekeken wordt. Maar de werkwijze waarop deze league tables worden opgesteld en de waarde die eraan wordt toegekend, staan op gespannen voet met de uitgangspunten van Erkennen & Waarderen. In dat programma willen instellingen juist meer ruimte geven aan verschillende kwaliteiten in de wetenschap en niet langer kijken naar een enkele kwantitatieve maat om kwaliteit te meten. Daarom is aan experts advies gevraagd om te onderzoeken hoe universiteiten het beste om kunnen gaan met de league tables in relatie tot Erkennen & Waarderen.

Wat gaat er veranderen?

De expertgroep geeft aan dat het gebruik van league tables Erkennen & Waarderen kan ondermijnen. Er zijn een aantal aanbevelingen voor de korte en lange termijn geformuleerd die kunnen bijdragen aan de gewenste cultuurverandering met betrekking tot de league tables. Het advies omvat aanbevelingen op zowel instellingsniveau, landelijk niveau als internationaal niveau. Tilburg University heeft kennis genomen van dit advies, dat grotendeels aansluit bij de intern al ingezette lijn met betrekking tot het (verminderde) gebruik van en de communicatie over league table rankings. De komende periode zal Tilburg University samen met de andere Nederlandse universiteiten onderzoeken hoe verder invulling kan worden gegeven aan het uitvoeren van aanbevelingen zoals:

• bijdragen aan alternatieven voor league tables, zoals multidimensionale rankings;
• league tables niet meer gebruiken in interne evaluaties of budgetallocaties;
• openbaar maken van data die aan league tables geleverd worden;
• meer bewustzijn creëren over de beperkingen van league tables;
• proberen het gebruik van league tables door de overheid te ontmoedigen;
• op Europees niveau tot veranderingen komen door onder andere samen met Europese universiteitenkoepel EUA en experts uit verschillende Europese landen een gezamenlijke richtlijn verkennen.

Hierbij wordt rekening gehouden met de ontwikkelingen op Europees niveau, waarbij de CoARA overeenkomst (Coalition for Advancing Research Assessment) een belangrijk kader vormt. Deze Agreement on Reforming Research Assessment geeft een gezamenlijke richting aan voor veranderingen in het beoordelen van wetenschappelijk werk en is een initiatief van Science Europe, de European University Association (EUA) en de Europese Commissie. Alle Nederlandse universiteiten hebben deze overeenkomst recentelijk ondertekend.

Het advies van de expertgroep heeft expliciet betrekking op het gebruik van en de communicatie over league table rankings. Andere typen rankings, zoals de zogenaamde subject of topical rankings en sustainability rankings vallen buiten de scope van dit advies en moeten ook apart beoordeeld worden op hun (toegevoegde) waarde. Het advies beperkt zich tot league tables, omdat deze de grootste groep bedienen en onterecht suggereren de prestaties van universiteiten in een eendimensionale ranglijst te vatten.