Gezondheid is een basisbehoefte voor ons allemaal
Het spreekt misschien voor zich, iedereen is liever gezond dan ziek. Gezond zijn is goed voor het individu, maar ook voor de maatschappij. Gezondere mensen zijn gemiddeld genomen gelukkiger, ervaren een hogere levenskwaliteit en leven langer. Integrale, preventieve aanpakken in de publieke gezondheid kunnen helpen om deze basisbehoefte beter bereikbaar te maken voor iedereen.
De integrale, preventieve aanpak stond centraal tijdens het symposium “Op weg naar het GALA” op 7 juli 2023. Hoe kan een dergelijke aanpak bijdragen aan een betere gezondheid? Zorgprofessionals, beleidsmedewerkers, wetenschappers en hadden zich verzameld om nieuwe inzichten te krijgen en contact te leggen met elkaar.
Het domino-effect
Sinds het begin van de 19e eeuw worden gezondheidsdeterminanten onderzocht. Dat zijn factoren die onze gezondheid beïnvloeden, zoals je eet- en beweegpatroon. Er is inmiddels veel kennis beschikbaar, maar we weten niet goed hoe we deze kennis kunnen benutten en implementeren in de samenleving. Volgens Jaap Seidell is een van de oorzaken hiervan dat we steeds complexere wetenschappelijke modellen maken. Het voordeel is dat deze modellen inzicht geven in de achtergrond van de problematiek. Aan de andere kant zorgen ze ervoor dat organisaties ‘verlamd’ raken en denken dat hun kleine bijdrage het verschil niet maakt. Terwijl de kracht van verandering juist in lokale initiatieven zit. Een ziekenhuis kan bijvoorbeeld zelf beslissen om geen kroketten meer te serveren in de kantine, in plaats van wachten op landelijk beleid. Dit kan een domino-effect hebben en andere organisaties stimuleren om ook veranderingen te maken.
Krachten bundelen
Ook Hugo Backx stipt aan dat er al veel kennis beschikbaar is, maar dat onze kennisinfrastructuur verbeterd moet worden om deze daadwerkelijk te kunnen benutten. Door zijn werk bij de GGD heeft hij vroeger zelf ervaren dat het gebrek aan een dergelijke kennisinfrastructuur vertragingen en andere belemmeringen met zich mee kan brengen. Hij draagt als oplossing regionale kenniscentra aan: dynamische en flexibele netwerken met daarin een belangrijk coördinerende rol voor de GGD-en in die regio, die kennis met elkaar uitwisselen en delen.
Enthousiaste leefstijlcoaches
De ‘Gecombineerde Leefstijl Interventies’ (GLI’s) zijn een mooi voorbeeld van integrale, preventieve netwerk aanpakken. GLI’s zijn tweejarige trajecten voor mensen met een te hoog BMI om een gezonder gewicht te krijgen. Het RIVM heeft de opdracht gekregen deze aanpak zeven jaar lang te monitoren om de effectiviteit te kunnen meten. Ardine de Wit geeft aan dat na de eerste twee jaar bij de eerste groep die de interventie heeft afgerond het BMI wat gedaald is en dat de cijfers rondom kwaliteit van leven en geluk zijn toegenomen. De komende jaren moeten uitwijzen of dit blijvende resultaten zijn en hoe de nieuwe groepen het doen. Opvallend was dat ook hier bleek dat lokale organisaties met enthousiaste leefstijlcoaches het verschil maken. Zo is in Gelderland de interventie goed opgepakt en dat zie je ook aan de resultaten die daar zijn behaald!
Nu Niet Zwanger
Een ander voorbeeld van succesvolle integrale preventie is het programma Nu Niet Zwanger. Doel van het programma is om als vast onderdeel van de hulp aan mensen in gesprek te gaan en te ondersteunen bij het nemen van nodige stappen wanneer ze wel of juist geen kinderwens hebben, zodat een onbedoelde zwangerschap voorkomen kan worden. De programma is inmiddels in 79% van Nederlandse gemeentes geïmplementeerd, vertelt Daniëlle van Sambeek. De volgende stap in de uitvoering van het programma Nu Niet Zwanger is hoe dit een duurzame interventie kan worden, zodat de kinderwens over 10, 20 of 50 jaar nog steeds standaard als bespreekpunt wordt aangehaald door zorgverleners.
Preventie revisited: gezond gedrag vraagt om een gezonde leefomgeving
Aansluitend aan het symposium vond de oratie plaats van prof. dr. Ien van de Goor. Tijdens haar inaugurele rede ging ze verder in op domeinoversteigende aanpakken als oplossing voor complexe gezondheidsvraagstukken. Kennis over hoe deze effectief toegepast kunnen worden, is nog erg beperkt en waar wel aanwezig, te zeer versnipperd. Ook kennis over hoe implementatie van domeinoverstijgende preventieve aanpakken in de praktijk werken, is nog onvoldoende voorhanden, maar wel essentieel.
Het Gezond en Actief Leven Akkoord biedt kansen om te leren van de praktijk en kennis te vergaren over wat wel en niet werkt in de lokale praktijk, en waarom. Om deze kansen te kunnen benutten, is het verder bouwen aan een solide kennisinfrastructuur met verbindingen tussen lokaal/regionaal en landelijk beschikbare kennis een belangrijke ambitie voor de toekomst van een effectieve preventie en publieke gezondheidszorg.
Meer weten?
De powerpoint presentaties van de sprekers van het symposium Op naar het GALA zijn hier te vinden. Bekijk ook de video opname van de rede en de pdf van het redeboekje.
De papieren versie van het boekje is per e-mail op te vragen bij het secretariaat van Tranzo: secretariaat-tranzo@uvt.nl.