Benink: Nederland moet het Europese verhaal terugbrengen in de politiek
‘Nederland moet zich hard maken voor Europa en de euro en meewerken aan het opzetten van nieuwe Europese fondsen, analoog aan het coronaherstel-fonds, ter financiering van de transitie van duurzaamheid, klimaat en digitalisering’, stelt hoogleraar banken en financiën Harald Benink. Hij is zeer betrokken bij het maatschappelijk debat en vertelt hoe hij als wetenschapper daaraan een bijdrage probeert te leveren en aan impact in het algemeen. Benink is regelmatig gastspreker in openbare hoorzittingen in de Tweede Kamer, recentelijk over het Europese begrotingsbeleid.
2021 markeerde het einde van het tijdperk Merkel, herdachten we dertig jaar het Verdrag van Maastricht dat leidde tot de introductie van de euro. De Tweede Kamer hield in November een hoorzitting over de toekomst van het Europese begrotingsbeleid en de positie van Nederland. De hoorzitting betrof ook de vraag of de EU-landen maximaal 3% tekort op hun begroting en 60% staatschuld mogen hebben. Benink was als gastspreker (vanaf 1.10.54) benaderd vanwege zijn onderzoek en omdat hij voorzitter is van een groep internationale economen en juristen die regelmatig het financieel-economisch beleid van Europa analyseert.
Wetenschap doorvertalen naar maatschappij
‘Ik vind impact, maatschappelijke dienstverlening, van groot belang: dat onderzoek kan worden doorvertaald naar beleid. En die interactie tussen economie en politiek wereldwijd volg ik met passie. Hopelijk kan ik zoals in de Kamer aandacht vragen voor op feiten gebaseerde economische en politieke analyse. En ook in mijn colleges betrek ik de actualiteit natuurlijk, elk jaar pas ik het curriculum aan, dat maakt het vak aantrekkelijker voor studenten. Je hoopt dat wetenschap effect heeft en mensen aan het denken zet. Een tegengeluid is ook nodig tegen populisme dat feitelijke onjuistheden debiteert als zou Nederland de eurozone zijn in gerommeld. Gelukkig gaat het nieuwe kabinet een meer pro-Europese koers varen.'
'Daarom was ik in de hoorzitting begonnen met een historisch overzicht te geven van de euro. Premier Lubbers die het verdrag van Maastricht uitonderhandelde, premier Kok blij op de fiets tijdens de top van Amsterdam in 1997 waar werd gesproken over het Stabiliteits- en Groeipact en minister van financiën Zalm die de eerste eurobiljetten uit de geldautomaat in Maastricht trok in januari 2002. In Nederland overheerste het trotse gevoel dat we aan de bakermat stonden van de euro. Nu lijkt de discussie inmiddels 180 graden gedraaid. Het sentiment is dat de euro niet democratisch tot stand is gekomen en dat wij moeten bloeden voor Zuid-Europa.’
We verdienen aan de Eurozone
'Die terugblik maakte wat los in de Kamer. Natuurlijk, we hadden de bankencrisis in 2008, gevolgd door de eurocrisis met Griekenland, Portugal, Ierland, Italië en Spanje in de jaren 2010-2012, toen alles uit de kast moest worden gehaald om de euro te redden met Europese steunprogramma’s en noodleningen om de rente laag te houden. De Nederlandse kritiek op die landen was scherp en viel verkeerd. Maar we zijn zelf vergeten wat de euro ons heeft opgeleverd. Sinds 23 jaar hebben we dankzij de euro geen revaluaties meer gehad; Nederland heeft een gunstiger wisselkoers gekregen ten opzichte van de munten van de zuiderburen en we hebben een exportoverschot. We verdienen aan de Eurozone, dat moeten we niet vergeten.
Als Nederland echt terug wil naar de begrotingsnorm van 3%, dan heeft het meteen al een probleem met Frankrijk die die norm vrijwel nooit heeft gehandhaafd gedurende de afgelopen 20 jaar. En Italië heeft als lid van de eurozone nooit voldaan aan een maximale staatsschuld van 60% van het nationaal inkomen.'
Nederland haalt keer op keer bakzeil
‘Partijen zoals de PVV en FVD hebben die anti-Europese sentimenten gevoed, en het probleem is dat CDA en VVD, vaak om populistische redenen, die lijn veel te lang hebben gevolgd. Dat kan negatieve consequenties krijgen zoals een Nexit (analoog aan Brexit waarbij het Verenigd Koninkrijk de EU verliet). Nederland zet zijn invloed met die euroscepsis op het spel. Ook omdat Duitsland meer pro-Europa is en Nederland voor voldongen politieke feiten kan plaatsen. Veel Nederlandse parlementariërs durven niet de waarheid te zeggen dat we dankzij de EU en de euro veel meer exporteren binnen Europa.’
'Dat is geen slimme houding van Nederland binnen Europa. Bovendien staan we voor grote uitdagingen, de klimaatveranderingen vereisen grote investeringen. Dat is een pan-Europees project en vraagt inspanningen, ook ten gunste van zuidelijk Europa. We moet het pro-Europese verhaal weer terugbrengen in het debat. We kunnen niet terugkeren naar oude begrotingsnormen.’
(door Tineke Bennema)